ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀਤ੍ਯਾਯਾਤਿ, ਸ ਤੁ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਏਵ . ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞਾਨਿਨੋਰ੍ਭੇਦੇਨ ਵ੍ਯਪਦਿਸ਼ਤਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣਾਪਿ ਪਰਮਾਰ੍ਥਮਾਤ੍ਰਮੇਵ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦ੍ਯਤੇ, ਨ ਕਿਂਚਿਦਪ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਮ੍ . ਅਥ ਚ ਯਃ ਸ਼੍ਰੁਤੇਨ ਕੇਵਲਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀਤਿ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਿਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਤ੍ਵਾਦ੍ਯਃ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਂ ਸਰ੍ਵਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀਤਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵੇਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਪਯਤਿ .
ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯ ਬਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ (ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੈ) . ਇਸਲਿਯੇ ਅਨ੍ਯ ਪਕ੍ਸ਼ਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ’ ਯਹ ਪਕ੍ਸ਼ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ . ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਜੋ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ ਹੈ’ ਐਸਾ ਹੀ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਤੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੀ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਭੇਦਸੇ ਕਹਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੈ ਉਸਸੇ ਭੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਜਾਤਾ . ਔਰ ‘‘ਜੋ ਸ਼੍ਰੁਤਸੇ ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ ਹੈਂ’’ ਐਸੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ, ‘‘ਜੋ ਸਰ੍ਵ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ ਹੈਂ’’ ਐਸਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵਸੇ ਅਪਨੇਕੋ ਦ੍ਰੁਢਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਭੇਦਰੂਪ ਜ੍ਞਾਯਕਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ ਹੈ, ਯਹ ਤੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥ (ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਥਨ) ਹੈ . ਔਰ ਜੋ ਸਰ੍ਵ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਉਸਨੇ ਭੀ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਜਾਨਨੇਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਹੀ ਜਾਨਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨ-ਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਭੇਦਕੋ ਕਹਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਉਸਨੇ ਭੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੀ ਕਹਾ ਹੈ, ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਹਾ . ਔਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਤੋ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਵਚਨਗੋਚਰ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪ੍ਰਗਟਰੂਪਸੇ ਕਹਤਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਏ ..੯-੧੦..
ਅਬ, ਯਹ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ — ਪਹਲੇ ਯਹ ਕਹਾ ਥਾ ਕਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਅਙ੍ਗੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਵਹ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੋ ਕਹਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਤੋ ਐਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਕ੍ਯੋਂ ਅਙ੍ਗੀਕਾਰ ਨ ਕਿਯਾ ਜਾਯੇ ? ਇਸਕੇ ਉਤ੍ਤਰਰੂਪਮੇਂ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
੨੨