ਕਨਕਮਿਵ ਨਿਮਗ੍ਨਂ ਵਰ੍ਣਮਾਲਾਕਲਾਪੇ .
ਪ੍ਰਤਿਪਦਮਿਦਮਾਤ੍ਮਜ੍ਯੋਤਿਰੁਦ੍ਯੋਤਮਾਨਮ੍ ..੮..
ਅਥੈਵਮੇਕਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਯੋਤਮਾਨਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋਧਿਗਮੋਪਾਯਾਃ ਪ੍ਰਮਾਣਨਯਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪਾਃ ਯੇ ਤੇ ਖਲ੍ਵਭੂਤਾਰ੍ਥਾ- ਤਕ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਜਾਨਕਾਰੀ ਜੀਵਕੋ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਬ ਤਕ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਹੈ, ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਨਵ ਤਤ੍ਤ੍ਵੋਂਕੋ ਮਾਨਤਾ ਹੈ . ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਬਨ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਯਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਜੀਵ-ਪੁਦ੍ਗਲਕਾ ਨਿਜਸ੍ਵਰੂਪ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤਬ ਵੇ ਪੁਣ੍ਯ, ਪਾਪਾਦਿ ਸਾਤ ਤਤ੍ਤ੍ਵ ਕੁਛ ਭੀ ਵਸ੍ਤੁ ਨਹੀਂ ਹੈਂ; ਵੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ ਭਾਵਸੇ ਹੁਏ ਥੇ, ਇਸਲਿਏ ਜਬ ਵਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤ- ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਭਾਵ ਮਿਟ ਗਯਾ ਤਬ ਜੀਵ-ਪੁਦ੍ਗਲ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਵਸ੍ਤੁ (ਪਦਾਰ੍ਥ) ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤੀ . ਵਸ੍ਤੁ ਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਨਿਜਭਾਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ ਤਥਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ- ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਭਾਵਕਾ ਤੋ ਅਭਾਵ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਜੀਵਕੋ ਜਾਨਨੇਸੇ ਹੀ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋ ਸਕਤੀ ਹੈ . ਜਬ ਤਕ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨੇ, ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਨ ਜਾਨੇ ਤਬ ਤਕ ਪਰ੍ਯਾਯਬੁਦ੍ਧਿ ਹੈ ..੧੩.. ਯਹਾਁ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਇਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਚਿਰਮ੍ ਨਵ-ਤਤ੍ਤ੍ਵ-ਚ੍ਛਨ੍ਨਮ੍ ਇਦਮ੍ ਆਤ੍ਮਜ੍ਯੋਤਿਃ ] ਨਵ ਤਤ੍ਤ੍ਵੋਂਮੇਂ ਬਹੁਤ ਸਮਯਸੇ ਛਿਪੀ ਹੁਈ ਯਹ ਆਤ੍ਮਜ੍ਯੋਤਿ [ਉਨ੍ਨੀਯਮਾਨਂ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਾਲਕਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀ ਗਈ ਹੈ, [ਵਰ੍ਣਮਾਲਾ-ਕਲਾਪੇ ਨਿਮਗ੍ਨਂ ਕਨਕਮ੍ ਇਵ ] ਜੈਸੇ ਵਰ੍ਣੋਕੇ ਸਮੂਹਮੇਂ ਛਿਪੇ ਹੁਏ ਏਕਾਕਾਰ ਸ੍ਵਰ੍ਣਕੋ ਬਾਹਰ ਨਿਕਾਲਤੇ ਹੈਂ . [ਅਥ ] ਇਸਲਿਏ ਅਬ ਹੇ ਭਵ੍ਯ ਜੀਵੋਂ ! [ਸਤਤਵਿਵਿਕ੍ਤਂ ] ਇਸੇ ਸਦਾ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਤਥਾ ਉਨਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ ਭਾਵੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ, [ਏਕਰੂਪਂ ] ਏਕਰੂਪ [ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤਾਮ੍ ] ਦੇਖੋ . [ਪ੍ਰਤਿਪਦਮ੍ ਉਦ੍ਯੋਤਮਾਨਮ੍ ] ਯਹ (ਜ੍ਯੋਤਿ), ਪਦ ਪਦ ਪਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਏਕਰੂਪ ਚਿਤ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਮਾਤ੍ਰ ਉਦ੍ਯੋਤਮਾਨ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵ ਅਵਸ੍ਥਾਓਂਮੇਂ ਵਿਵਿਧਰੂਪਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਥਾ, ਉਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਨੇ ਏਕ ਚੈਤਨ੍ਯ-ਚਮਤ੍ਕਾਰਮਾਤ੍ਰ ਦਿਖਾਯਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ ਉਸੇ ਸਦਾ ਏਕਾਕਾਰ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰੋ, ਪਰ੍ਯਾਯਬੁਦ੍ਧਿਕਾ ਏਕਾਨ੍ਤ ਮਤ ਰਖੋ — ਐਸਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁਓਂਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ .੮.
ਟੀਕਾ : — ਅਬ, ਜੈਸੇ ਨਵਤਤ੍ਤ੍ਵੋਂਮੇਂ ਏਕ ਜੀਵਕੋ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਭੂਤਾਰ੍ਥ ਕਹਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ, ਏਕਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਧਿਗਮਕੇ ਉਪਾਯ ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਣ, ਨਯ, ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪ ਹੈਂ ਵੇ ਭੀ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ