ਸ੍ਵਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਵੈਲਕ੍ਸ਼ਣ੍ਯੇਨਾਨੁਭੂਯਮਾਨਤਾਯਾਂ ਭੂਤਾਰ੍ਥਮ੍, ਅਥ ਚ ਨਿਰ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੈਕਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯਾਨੁਭੂਯ- ਮਾਨਤਾਯਾਮਭੂਤਾਰ੍ਥਮ੍ . ਅਥੈਵਮਮੀਸ਼ੁ ਪ੍ਰਮਾਣਨਯਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪੇਸ਼ੁ ਭੂਤਾਰ੍ਥਤ੍ਵੇਨੈਕੋ ਜੀਵ ਏਵ ਪ੍ਰਦ੍ਯੋਤਤੇ .
ਕ੍ਵਚਿਦਪਿ ਚ ਨ ਵਿਦ੍ਮੋ ਯਾਤਿ ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪਚਕ੍ਰਮ੍ .
ਨ੍ਨਨੁਭਵਮੁਪਯਾਤੇ ਭਾਤਿ ਨ ਦ੍ਵੈਤਮੇਵ ..੯..
ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪ ਹੇ . ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਵਰ੍ਤਮਾਨਮੇਂ ਕਹਨਾ ਸੋ ਭਾਵ ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪ ਹੈ . ਇਨ ਚਾਰੋਂ ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪੋਂਕਾ ਅਪਨੇ-ਅਪਨੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੇਦਸੇ (ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਰੂਪਸੇ — ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਰੂਪਸੇ) ਅਨੁਭਵ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇਪਰ ਵੇ ਭੂਤਾਰ੍ਥ ਹੈਂ, ਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਹੈਂ; ਔਰ ਭਿਨ੍ਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਸੇ ਰਹਿਤ ਏਕ ਅਪਨੇ ਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਰੂਪ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨੇਪਰ ਵੇ ਚਾਰੋਂ ਹੀ ਅਭੂਤਾਰ੍ਥ ਹੈਂ, ਅਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਹੈਂ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਇਨ ਪ੍ਰਮਾਣ-ਨਯ-ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪੋਂਮੇਂ ਭੂਤਾਰ੍ਥਰੂਪਸੇ ਏਕ ਜੀਵ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਇਨ ਪ੍ਰਮਾਣ, ਨਯ, ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪੋਂਕਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਕਥਨ ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯਕ ਗ੍ਰਨ੍ਥੋਂਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਉਨਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . ਵੇ ਸਾਧਕ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਤੋ ਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਹੀ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈਂ . ਉਨਕੇ ਬਿਨਾ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਚਾਹੇ ਜੈਸਾ ਸਾਧਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਵਿਪਰ੍ਯਯ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਅਵਸ੍ਥਾਨੁਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੇ ਅਭਾਵਕੀ ਤੀਨ ਰੀਤਿਯਾਁ ਹੈਂ : ਪ੍ਰਥਮ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣਾਦਿਸੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜਾਨਕਰ ਜ੍ਞਾਨ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਕਰਨਾ; ਜ੍ਞਾਨ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਪਰ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕੇ ਲਿਏ ਪ੍ਰਮਾਣਾਦਿਕੀ ਕੋਈ ਆਵਸ਼੍ਯਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਬ ਯਹ ਦੂਸਰੀ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣਾਦਿਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼-ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਭਾਵਰੂਪ ਯਥਾਖ੍ਯਾਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਉਸਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੋਨੇਕੇ ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਪ੍ਰਮਾਣਾਦਿਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ . ਤਤ੍ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਤੀਸਰੀ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸਿਦ੍ਧ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੈ, ਵਹਾਁ ਭੀ ਕੋਈ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿਦ੍ਧ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣ-ਨਯ-ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪਕਾ ਅਭਾਵ ਹੀ ਹੈ .
ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ਆਚਾਰ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਕੇ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — [ਅਸ੍ਮਿਨ੍ ਸਰ੍ਵਂਕ ਸ਼ੇ ਧਾਮ੍ਨਿ ਅਨੁਭਵਮ੍ ਉਪਯਾਤੇ ] ਇਨ ਸਮਸ੍ਤ ਭੇਦੋਂਕੋ ਗੌਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਚੈਤਨ੍ਯ-ਚਮਤ੍ਕਾਰਮਾਤ੍ਰ ਤੇਜਃਪੁਞ੍ਜ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ, ਉਸਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਨੇਪਰ [ਨਯਸ਼੍ਰੀਃ ਨ ਉਦਯਤਿ ] ਨਯੋਂਕੀ ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀ ਉਦਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ, [ਪ੍ਰਮਾਣਂ ਅਸ੍ਤਮ੍ ਏਤਿ ] ਪ੍ਰਮਾਣ ਅਸ੍ਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ [ਅਪਿ ਚ ] ਔਰ [ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪਚਕ੍ਰਮ੍ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਯਾਤਿ, ਨ ਵਿਦ੍ਮਃ ] ਨਿਕ੍ਸ਼ੇਪੋਂਕਾ ਸਮੂਹ ਕਹਾਂ ਚਾਲਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਸੋ