ਰ੍ਯਦ੍ਯਨ੍ਤਃ ਕਿਲ ਕੋਪ੍ਯਹੋ ਕਲਯਤਿ ਵ੍ਯਾਹਤ੍ਯ ਮੋਹਂ ਹਠਾਤ੍ .
ਨਿਤ੍ਯਂ ਕਰ੍ਮਕਲਂਕ ਪਂਕ ਵਿਕਲੋ ਦੇਵਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਃ ..੧੨..
ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਭੂਤਿਰਿਯਮੇਵ ਕਿਲੇਤਿ ਬੁਦ੍ਧਵਾ .
ਮੇਕੋਸ੍ਤਿ ਨਿਤ੍ਯਮਵਬੋਧਘਨਃ ਸਮਨ੍ਤਾਤ੍ ..੧੩..
ਅਜ੍ਞਾਨ ਜਹਾਂ ਤਕ ਰਹਤਾ ਹੈ ਵਹਾਂ ਤਕ ਯਹ ਅਨੁਭਵ ਯਥਾਰ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਹਾਂ ਯਹ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰੋ .੧੧.
ਅਬ, ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਸੂਚਕ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਪੁਨਃ ਕਹਤੇ ਹੈਂ, ਜਿਸਮੇਂ ਯਹ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ ਐਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨੇ ਪਰ ਆਤ੍ਮਦੇਵ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਕਃ ਅਪਿ ਸੁਧੀਃ ] ਕੋਈ ਸੁਬੁਦ੍ਧਿ (ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ) ਜੀਵ [ਭੂਤਂ ਭਾਨ੍ਤਮ੍ ਅਭੂਤਮ੍ ਏਵ ਬਨ੍ਧਂ ] ਭੂਤ, ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਔਰ ਭਵਿਸ਼੍ਯ — ਤੀਨੋਂ ਕਾਲਕੇ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਕੋ ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਸੇ [ਰਭਸਾਤ੍ ] ਤਤ੍ਕਾਲ – ਸ਼ੀਘ੍ਰ [ਨਿਰ੍ਭਿਦ੍ਯ ] ਭਿਨ੍ਨ ਕਰਕੇ ਤਥਾ [ਮੋਹਂ ] ਉਸ ਕਰ੍ਮੋਦਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ (ਅਜ੍ਞਾਨ) ਕੋ [ਹਠਾਤ੍ ] ਅਪਨੇ ਬਲਸੇ (ਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥਸੇ) [ਵ੍ਯਾਹਤ੍ਯ ] ਰੋਕਕਰ ਅਥਵਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਕੇ [ਅਨ੍ਤਃ ] ਅਨ੍ਤਰਙ੍ਗਮੇਂ [ਕਿਲ ਅਹੋ ਕਲਯਤਿ ] ਅਭ੍ਯਾਸ ਕਰੇ — ਦੇਖੇ ਤੋ [ਅਯਮ੍ ਆਤ੍ਮਾ ] ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਆਤ੍ਮ-ਅਨੁਭਵ-ਏਕ-ਗਮ੍ਯ ਮਹਿਮਾ ] ਅਪਨੇ ਅਨੁਭਵਸੇ ਹੀ ਜਾਨਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਜਿਸਕੀ ਪ੍ਰਗਟ ਮਹਿਮਾ ਹੈ ਐਸਾ [ਵ੍ਯਕ੍ਤ : ] ਵ੍ਯਕ੍ਤ (ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ), [ਧ੍ਰੁਵਂ ] ਨਿਸ਼੍ਚਲ, [ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਃ ] ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ, [ਨਿਤ੍ਯਂ ਕਰ੍ਮ-ਕਲਙ੍ਕ-ਪਙ੍ਕ-ਵਿਕਲਃ ] ਨਿਤ੍ਯ ਕਰ੍ਮਕਲਙ੍ਕ-ਕਰ੍ਦਮਸੇ ਰਹਿਤ — [ਸ੍ਵਯਂ ਦੇਵਃ ] ਐਸਾ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਤੁਤਿ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਦੇਵ [ਆਸ੍ਤੇ ] ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਸਰ੍ਵ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਦੇਵ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਙ੍ਗਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ . ਯਹ ਪ੍ਰਾਣੀ — ਪਰ੍ਯਾਯਬੁਦ੍ਧਿ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ — ਉਸੇ ਬਾਹਰ ਢੂਁਢਤਾ ਹੈ ਯਹ ਮਹਾ ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ .੧੨.
੪੨