నాన్యస్యానుపలభ్యమానత్వాదితి కేచిత్ . మజ్జితావదుభయాత్మకత్వాదాత్మకర్మోభయమేవ జీవః కార్త్స్న్యతః కర్మణోతిరిక్తత్వేనాన్యస్యానుపలభ్యమానత్వాదితి కేచిత్ . అర్థక్రియాసమర్థః కర్మసంయోగ ఏవ జీవః కర్మసంయోగాత్ఖట్వాయా ఇవ అష్టకాష్ఠసంయోగాదతిరిక్తత్వేనాన్యస్యానుపలభ్యమానత్వాదితి కేచిత్ . ఏవమేవంప్రకారా ఇతరేపి బహుప్రకారాః పరమాత్మేతి వ్యపదిశన్తి దుర్మేధసః, కిన్తు న తే పరమార్థవాదిభిః పరమార్థవాదిన ఇతి నిర్దిశ్యన్తే .

కుతః — కహతే హైం కి సాతా-అసాతారూపసే వ్యాప్త సమస్త తీవ్రమన్దత్వగుణోంసే భేదరూప హోనేవాలా కర్మకా అనుభవ హీ జీవ హై, క్యోంకి సుఖఃదుఖసే అన్య అలగ కోఈ జీవ దిఖాఈ నహీం దేతా .౬. కోఈ కహతే హైం కి శ్రీఖణ్డకీ భాఁతి ఉభయరూప మిలే హుఏ ఆత్మా ఔర కర్మ, దోనోం మిలకర హీ జీవ హైం, క్యోంకి సమ్పూర్ణతయా కర్మోంసే భిన్న అలగ కోఈ జీవ దిఖాఈ నహీం దేతా .౭. కోఈ కహతే హైం కి అర్థక్రియామేం (ప్రయోజనభూత క్రియామేం) సమర్థ ఐసా జో కర్మకా సంయోగ వహ హీ జీవ హై, క్యోంకి జైసే ఆఠ లకడియోంకే సంయోగసే భిన్న అలగ కోఈ పలంగ దిఖాఈ నహీం దేతా ఇసీ ప్రకార కర్మోంకే సంయోగసే అన్య అలగ కోఈ జీవ దిఖాఈ నహీం దేతా . (ఆఠ లకడియాం మిలకర పలంగ బనా తబ వహ అర్థక్రియామేం సమర్థ హుఆ; ఇసీప్రకార యహాఁ భీ జాననా .) .౮. ఇసప్రకార ఆఠ ప్రకార తో యహ కహే ఔర ఐసే ఐసే అన్య భీ అనేక ప్రకారకే దుర్బుద్ధి (వివిధ ప్రకారసే) పరకో ఆత్మా కహతే హైం; పరన్తు పరమార్థకే జ్ఞాతా ఉన్హేం సత్యార్థవాదీ నహీం కహతే .

భావార్థ : — జీవ-అజీవ దోనోం అనాదికాలసే ఏకక్షేత్రావగాహసంయోగరూపసే మిలే హుఏ హైం, ఔర అనాదికాలసే హీ పుద్గలకే సంయోగసే జీవకీ అనేక వికారసహిత అవస్థాయేం హో రహీ హైం . పరమార్థదృష్టిసే దేఖనే పర, జీవ తో అపనే చైతన్యత్వ ఆది భావోంకో నహీం ఛోడతా ఔర పుద్గల అపనే మూర్తిక జడత్వ ఆదికో నహీం ఛోడతా . పరన్తు జో పరమార్థకో నహీం జానతే వే సంయోగసే హుఏ భావోంకో హీ జీవ కహతే హైం; క్యోంకి పరమార్థసే జీవకా స్వరూప పుద్గలసే భిన్న సర్వజ్ఞకో దిఖాఈ దేతా హై తథా సర్వజ్ఞకీ పరమ్పరాకే ఆగమసే జానా జా సకతా హై, ఇసలియే జినకే మతమేం సర్వజ్ఞ నహీం హైం వే అపనీ బుద్ధిసే అనేక కల్పనాయేం కరకే కహతే హైం . ఉనమేంసే వేదాన్తీ, మీమాంసక, సాంఖ్య, యోగ, బౌద్ధ, నైయాయిక, వైశేషిక, చార్వాక ఆది మతోంకే ఆశయ లేకర ఆఠ ప్రకార తో ప్రగట కహే హైం; ఔర అన్య భీ అపనీ-అపనీ బుద్ధిసే అనేక కల్పనాయేం కరకే అనేక ప్రకారసే కహతే హైం సో కహాఁ తక కహా జాయే ?.౩౯ సే ౪౩..

ఐసా కహనేవాలే సత్యార్థవాదీ క్యోం నహీం హైం సో కహతే హైం : —

౯౦