యతః ఏతేధ్యవసానాదయః సమస్తా ఏవ భావా భగవద్భిర్విశ్వసాక్షిభిరర్హద్భిః పుద్గలద్రవ్యపరిణామమయత్వేన ప్రజ్ఞప్తాః సన్తశ్చైతన్యశూన్యాత్పుద్గలద్రవ్యాదతిరిక్తత్వేన ప్రజ్ఞాప్యమానం చైతన్యస్వభావం జీవద్రవ్యం భవితుం నోత్సహన్తే; తతో న ఖల్వాగమయుక్తిస్వానుభవైర్బాధితపక్షత్వాత్త- దాత్మవాదినః పరమార్థవాదినః . ఏతదేవ సర్వజ్ఞవచనం తావదాగమః . ఇయం తు స్వానుభవగర్భితా యుక్తిః — న ఖలు నైసర్గికరాగద్వేషకల్మాషితమధ్యవసానం జీవః తథావిధాధ్యవసానాత్ కార్తస్వరస్యేవ శ్యామికాయా అతిరిక్తత్వేనాన్యస్య చిత్స్వభావస్య వివేచకైః స్వయముపలభ్యమానత్వాత్ . న ఖల్వనా-
సబ కేవలీజిన భాషియా, కిస రీత జీవ కహో ఉన్హేం ? ౪౪..
గాథార్థ : — [ఏతే ] యహ పూర్వకథిత అధ్యవసాన ఆది [సర్వే భావాః ] భావ హైం వే సభీ [పుద్గలద్రవ్యపరిణామనిష్పన్నాః ] పుద్గలద్రవ్యకే పరిణామసే ఉత్పన్న హుఏ హైం ఇసప్రకార [కేవలిజినైః ] కేవలీ సర్వజ్ఞ జినేన్ద్రదేవోంనే [భణితాః ] కహా హై [తే ] ఉన్హేం [జీవః ఇతి ] జీవ ఐసా [కథం ఉచ్యన్తే ] కైసే కహా జా సకతా హై ?
టీకా : — యహ సమస్త హీ అధ్యవసానాది భావ, విశ్వకే (సమస్త పదార్థోంకే) సాక్షాత్ దేఖనేవాలే భగవాన (వీతరాగ సర్వజ్ఞ) అరహంతదేవోంకే ద్వారా పుద్గలద్రవ్యకే పరిణామమయ కహే గయే హైం ఇసలియే, వే చైతన్యస్వభావమయ జీవద్రవ్య హోనేకే లియే సమర్థ నహీం హైం కి జో జీవద్రవ్య చైతన్యభావసే శూన్య ఐసే పుద్గలద్రవ్యసే అతిరిక్త (భిన్న) కహా గయా హై; ఇసలియే జో ఇన అధ్యవసానాదికకో జీవ కహతే హైం వే వాస్తవమేం పరమార్థవాదీ నహీం హైం; క్యోంకి ఆగమ, యుక్తి ఔర స్వానుభవసే ఉనకా పక్ష బాధిత హై . ఉసమేం, ‘వే జీవ నహీం హైం ’ యహ సర్వజ్ఞకా వచన హై వహ తో ఆగమ హై ఔర వహ (నిమ్నోక్త) స్వానుభవగర్భిత యుక్తి హై : — స్వయమేవ ఉత్పన్న హుఏ రాగ-ద్వేషకే ద్వారా మలిన అధ్యవసాన హైం వే జీవ నహీం హై; క్యోంకి, కాలిమాసే భిన్న సువర్ణకీ భాంతి, తథావిధ అధ్యవసానసే భిన్న అన్య చిత్స్వభావరూప జీవ భేదజ్ఞానియోంకే ద్వారా స్వయం