స్వయముపలభ్యమానత్వాత్ . న ఖల్వర్థక్రియాసమర్థః కర్మసంయోగో జీవః కర్మసంయోగాత్ ఖట్వాశాయినః పురుషస్యేవాష్టకాష్ఠసంయోగాదతిరిక్తత్వేనాన్యస్య చిత్స్వభావస్య వివేచకైః స్వయముపలభ్యమానత్వాదితి .
స్వయమపి నిభృతః సన్ పశ్య షణ్మాసమేకమ్ .
నను కిమనుపలబ్ధిర్భాతి కించోపలబ్ధిః ..౩౪..
భావార్థ : — చైతన్యస్వభావరూప జీవ, సర్వ పరభావోంసే భిన్న, భేదజ్ఞానియోంకే గోచర హైం; ఇసలిఏ అజ్ఞానీ జైసా మానతే హైం వైసా నహీం హై ..౪౪..
యహాఁ పుద్గలసే భిన్న ఆత్మాకీ ఉపలబ్ధికే ప్రతి విరోధ కరనేవాలే ( – పుద్గలకో హీ ఆత్మా జాననేవాలే) పురుషకో (ఉసకే హితరూప ఆత్మప్రాప్తికీ బాత కహకర) మిఠాసపూర్వక (ఔర సమభావసే) హీ ఇసప్రకార ఉపదేశ కరనా యహ కావ్యమేం బతలాతే హైం : —
శ్లోకార్థ : — హే భవ్య ! తుఝే [అపరేణ ] అన్య [అకార్య-కోలాహలేన ] వ్యర్థ హీ కోలాహల కరనేసే [కిమ్ ] క్యా లాభ హై ? తూ [విరమ ] ఇస కోలాహలసే విరక్త హో ఔర [ఏకమ్ ] ఏక చైతన్యమాత్ర వస్తుకో [స్వయమ్ అపి ] స్వయం [నిభృతః సన్ ] నిశ్చల లీన హోకర [పశ్య షణ్మాసమ్ ] దేఖ; ఐసా ఛహ మాస అభ్యాస కర ఔర దేఖ కి ఐసా కరనేసే [హృదయ- సరసి ] అపనే హృదయసరోవరమేం, [పుద్గలాత్ భిన్నధామ్నః ] జిసకా తేజ-ప్రతాప-ప్రకాశ పుద్గలసే భిన్న హై ఐసే ఉస [పుంసః ] ఆత్మాకీ [నను కిమ్ అనుపలబ్ధిః భాతి ] ప్రాప్తి నహీం హోతీ హై [కిం చ ఉపలబ్ధిః ] యా హోతీ హై ?
భావార్థ : — యది అపనే స్వరూపకా అభ్యాస కరే తో ఉసకీ ప్రాప్తి అవశ్య హోతీ హై; యది పరవస్తు హో తో ఉసకీ తో ప్రాప్తి నహీం హోతీ . అపనా స్వరూప తో విద్యమాన హై, కిన్తు ఉసే భూల రహా హై; యది సావధాన హోకర దేఖే తో వహ అపనే నికట హీ హై . యహాఁ ఛహ మాసకే అభ్యాసకీ బాత కహీ హై ఇసకా అర్థ యహ నహీం సమఝనా చాహిఏ కి ఇతనా హీ సమయ లగేగా . ఉసకీ ప్రాప్తి తో అన్తర్ముహూర్తమాత్రమేం హీ హో సకతీ హై, పరన్తు యది శిష్యకో బహుత కఠిన మాలూమ