సమయసార
[ భగవానశ్రీకున్దకున్ద-
తాదాత్మ్యలక్షణసమ్బన్ధాభావాత్ న నిశ్చయేన సలిలమస్తి, తథా వర్ణాదిపుద్గలద్రవ్యపరిణామమిశ్రిత-
స్యాస్యాత్మనః పుద్గలద్రవ్యేణ సహ పరస్పరావగాహలక్షణే సమ్బన్ధే సత్యపి స్వలక్షణభూతోపయోగ-
గుణవ్యాప్యతయా సర్వద్రవ్యేభ్యోధికత్వేన ప్రతీయమానత్వాదగ్నేరుష్ణగుణేనేవ సహ తాదాత్మ్యలక్షణసమ్బన్ధా-
భావాత్ న నిశ్చయేన వర్ణాదిపుద్గలపరిణామాః సన్తి .
స్యాస్యాత్మనః పుద్గలద్రవ్యేణ సహ పరస్పరావగాహలక్షణే సమ్బన్ధే సత్యపి స్వలక్షణభూతోపయోగ-
గుణవ్యాప్యతయా సర్వద్రవ్యేభ్యోధికత్వేన ప్రతీయమానత్వాదగ్నేరుష్ణగుణేనేవ సహ తాదాత్మ్యలక్షణసమ్బన్ధా-
భావాత్ న నిశ్చయేన వర్ణాదిపుద్గలపరిణామాః సన్తి .
కథం తర్హి వ్యవహారోవిరోధక ఇతి చేత్ —
పంథే ముస్సంతం పస్సిదూణ లోగా భణంతి వవహారీ .
ముస్సది ఏసో పంథో ణ య పంథో ముస్సదే కోఈ ..౫౮..
తహ జీవే కమ్మాణం ణోకమ్మాణం చ పస్సిదుం వణ్ణం .
జీవస్స ఏస వణ్ణో జిణేహిం వవహారదో ఉత్తో ..౫౯..
గంధరసఫాసరూవా దేహో సంఠాణమాఇయా జే య .
సవ్వే వవహారస్స య ణిచ్ఛయదణ్హూ వవదిసంతి ..౬౦..
ఇసలియే, జైసా అగ్నికా ఉష్ణతాకే సాథ తాదాత్మ్యస్వరూప సమ్బన్ధ హై వైసా జలకే సాథ దూధకా సమ్బన్ధ న హోనేసే, నిశ్చయసే జల దూధకా నహీం హై; ఇసప్రకార — వర్ణాదిక పుద్గలద్రవ్యకే పరిణామోంకే సాథ మిశ్రిత ఇస ఆత్మాకా, పుద్గలద్రవ్యకే సాథ పరస్పర అవగాహస్వరూప సమ్బన్ధ హోనే పర భీ, స్వలక్షణభూత ఉపయోగగుణకే ద్వారా వ్యాప్త హోనేసే ఆత్మా సర్వ ద్రవ్యోంసే అధికపనేసే ప్రతీత హోతా హై; ఇసలియే, జైసా అగ్నికా ఉష్ణతాకే సాథ తాదాత్మ్యస్వరూప సమ్బన్ధ హై వైసా వర్ణాదికే సాథ ఆత్మాకా సమ్బన్ధ నహీం హై ఇసలియే, నిశ్చయసే వర్ణాదిక పుద్గలపరిణామ ఆత్మాకే నహీం హైం ..౫౭..
అబ యహాఁ ప్రశ్న హోతా హై కి ఇసప్రకార తో వ్యవహారనయ ఔర నిశ్చయనయకా విరోధ ఆతా హై, అవిరోధ కైసే కహా జా సకతా హై ? ఇసకా ఉత్తర దృష్టాన్త ద్వారా తీన గాథాఓంమేం కహతే హైం : —
దేఖా లుటాతే పంథమేం కో, ‘పంథ యహ లుటాత హై’ —
జనగణ కహే వ్యవహారసే, నహిం పంథ కో లుటాత హై ..౫౮..
త్యోం వర్ణ దేఖా జీవమేం ఇన కర్మ అరు నోకర్మకా,
జినవర కహే వ్యవహారసే ‘యహ వర్ణ హై ఇస జీవకా’ ..౫౯..
జినవర కహే వ్యవహారసే ‘యహ వర్ణ హై ఇస జీవకా’ ..౫౯..
త్యోం గంధ, రస, రూప, స్పర్శ, తన, సంస్థాన ఇత్యాదిక సబైం,
భూతార్థద్రష్టా పురుషనే వ్యవహారనయసే వర్ణయే ..౬౦..
భూతార్థద్రష్టా పురుషనే వ్యవహారనయసే వర్ణయే ..౬౦..
౧౧౨