యస్య తు సంసారావస్థాయాం జీవస్య వర్ణాదితాదాత్మ్యమస్తీత్యభినివేశస్తస్య తదానీం స జీవో రూపిత్వమవశ్యమవాప్నోతి . రూపిత్వం చ శేషద్రవ్యాసాధారణం కస్యచిద్ ద్రవ్యస్య లక్షణమస్తి . తతో రూపిత్వేన లక్ష్యమాణం యత్కిఞ్చిద్భవతి స జీవో భవతి . రూపిత్వేన లక్ష్యమాణం పుద్గలద్రవ్యమేవ భవతి . ఏవం పుద్గలద్రవ్యమేవ స్వయం జీవో భవతి, న పునరితరః కతరోపి . తథా చ సతి, మోక్షావస్థాయామపి నిత్యస్వలక్షణలక్షితస్య ద్రవ్యస్య సర్వాస్వప్యవస్థాస్వనపాయిత్వాదనాదినిధనత్వేన పుద్గలద్రవ్యమేవ స్వయం జీవో భవతి, న పునరితరః కతరోపి . తథా చ సతి, తస్యాపి పుద్గలేభ్యో భిన్నస్య
గాథార్థ : — [అథ ] అథవా యది [తవ ] తుమ్హారా మత యహ హో కి — [సంసారస్థానాం జీవానాం ] సంసారమేం స్థిత జీవోంకే హీ [వర్ణాదయః ] వర్ణాదిక (తాదాత్మ్యస్వరూపసే) [భవన్తి ] హైం, [తస్మాత్ ] తో ఇస కారణసే [సంసారస్థాః జీవాః ] సంసారమేం స్థిత జీవ [రూపిత్వమ్ ఆపన్నాః ] రూపిత్వకో ప్రాప్త హుయే; [ఏవం ] ఐసా హోనే పర, [తథాలక్షణేన ] వైసా లక్షణ (అర్థాత్ రూపిత్వలక్షణ) తో పుద్గలద్రవ్యకా హోనేసే, [మూఢమతే ] హే మూఢబుద్ధి ! [పుద్గలద్రవ్యం ] పుద్గలద్రవ్య హీ [జీవః ] జీవ కహలాయా [చ ] ఔర (మాత్ర సంసార-అవస్థామేం హీ నహీం కిన్తు) [నిర్వాణమ్ ఉపగతః అపి ] నిర్వాణ ప్రాప్త హోనే పర భీ [పుద్గలః ] పుద్గల హీ [జీవత్వం ] జీవత్వకో [ప్రాప్తః ] ప్రాప్త హుఆ !
టీకా : — ఫి ర జిసకా యహ అభిప్రాయ హై కి — సంసార-అవస్థామేం జీవకా వర్ణాదిభావోంకే సాథ తాదాత్మ్యసమ్బన్ధ హై, ఉసకే మతమేం సంసార-అవస్థాకే సమయ వహ జీవ అవశ్య రూపిత్వకో ప్రాప్త హోతా హై; ఔర రూపిత్వ తో కిసీ ద్రవ్యకా, శేష ద్రవ్యోంసే అసాధారణ ఐసా లక్షణ హై . ఇసలియే రూపిత్వ(లక్షణ)సే లక్షిత (లక్ష్యరూప హోనేవాలా) జో కుఛ హో వహీ జీవ హై . రూపిత్వసే లక్షిత తో పుద్గలద్రవ్య హీ హై . ఇసప్రకార పుద్గలద్రవ్య హీ స్వయం జీవ హై, కిన్తు ఉసకే అతిరిక్త దూసరా కోఈ జీవ నహీం హై . ఐసా హోనే పర, మోక్ష-అవస్థామేం భీ పుద్గలద్రవ్య హీ స్వయం జీవ (సిద్ధ హోతా) హై, కిన్తు ఉసకే అతిరిక్త అన్య కోఈ జీవ (సిద్ధ హోతా) నహీం; క్యోంకి సదా అపనే స్వలక్షణసే లక్షిత ఐసా ద్రవ్య సభీ అవస్థాఓంమేం హాని అథవా హ్రాసకో న ప్రాప్త హోనేసే అనాది-అనన్త హోతా హై . ఐసా హోనేసే, ఉసకే మతమేం భీ (సంసార-అవస్థామేం హీ జీవకా వర్ణాదికే సాథ తాదాత్య మాననేవాలేకే మతమేం భీ), పుద్గలోంసే భిన్న ఐసా కోఈ జీవద్రవ్య న రహనేసే, జీవకా అవశ్య అభావ హోతా హై .
భావార్థ : — యది ఐసా మానా జాయ కి సంసార-అవస్థామేం జీవకా వర్ణాదికే సాథ
౧౧౮