సద్భావాచ్చాకాశధర్మాధర్మకాలపుద్గలేభ్యో భిన్నోత్యన్తమనన్తద్రవ్యసంక రేపి స్వరూపాదప్రచ్యవనాట్టంకోత్కీర్ణ- చిత్స్వభావో జీవో నామ పదార్థః స సమయః, సమయత ఏకత్వేన యుగపజ్జానాతి గచ్ఛతి చేతి నిరుక్తేః అయం ఖలు యదా సకలభావస్వభావభాసనసమర్థవిద్యాసముత్పాదకవివేక జ్యోతిరుద్గమనాత్సమస్త- పరద్రవ్యాత్ప్రచ్యుత్య దృశిజ్ఞప్తిస్వభావనియతవృత్తిరూపాత్మతత్త్వైకత్వగతత్వేన వర్తతే తదా దర్శనజ్ఞాన- చారిత్రస్థితత్వాత్స్వమేకత్వేన యుగపజ్జానన్ గచ్ఛంశ్చ స్వసమయ ఇతి, యదా త్వనాద్యవిద్యాకందలీమూల- కందాయమానమోహానువృత్తితంత్రతయా దృశిజ్ఞప్తిస్వభావనియతవృత్తిరూపాదాత్మతత్త్వాత్ప్రచ్యుత్య పరద్రవ్యప్రత్యయ- మోహరాగద్వేషాదిభావైకత్వగతత్వేన వర్తతే తదా పుద్గలకర్మప్రదేశస్థితత్వాత్పరమేకత్వేన యుగపజ్జానన్ గచ్ఛంశ్చ పరసమయ ఇతి ప్రతీయతే . ఏవం కిల సమయస్య ద్వైవిధ్యముద్ధావతి . ఏకరూపతా ప్రాప్త కీ హై — ఐసా హై (అర్థాత్ జిసమేం అనేక వస్తుఓంకే ఆకార ప్రతిభాసిత హోతే హైం, ఐసే ఏక జ్ఞానకే ఆకారరూప హై) . (ఇస విశేషణసే, జ్ఞాన అపనేకో హీ జానతా హై, పరకో నహీం – ఇసప్రకార ఏకాకారకో హీ మాననేవాలేకా తథా అపనేకో నహీం జానతా కిన్తు పరకో హీ జానతా హై ఇసప్రకార అనేకాకారకో హీ మాననేవాలాకా, వ్యవచ్ఛేద హో గయా .) ఔర వహ, అన్య ద్రవ్యోంకే జో విశిష్ట గుణ — అవగాహన-గతి స్థితి-వర్తనాహేతుత్వ ఔర రూపిత్వ హైం — ఉనకే అభావకే కారణ ఔర అసాధారణ చైతన్యరూపతా-స్వభావకే సద్భావకే కారణ ఆకాశ, ధర్మ, అధర్మ, కాల ఔర పుద్గల — ఇన పాఁచ ద్రవ్యోంసే భిన్న హై . (ఇస విశేషణసే ఏక బ్రహ్మవస్తుకో హీ మాననేవాలేకా ఖణ్డన హో గయా .) ఔర వహ, అనన్త ద్రవ్యోంకే సాథ అత్యన్త ఏకక్షేత్రావగాహరూప హోనే పర భీ, అపనే స్వరూపసే న ఛూటనేసే టంకోత్కీర్ణ చైతన్యస్వభావరూప హై . (ఇస విశేషణసే వస్తుస్వభావకా నియమ బతాయా హై .) — ఐసా జీవ నామక పదార్థ సమయ హై .
జబ యహ (జీవ), సర్వ పదార్థోంకే స్వభావకో ప్రకాశిత కరనేమేం సమర్థ కేవలజ్ఞానకో ఉత్పన్న కరనేవాలీ భేదజ్ఞానజ్యోతికా ఉదయ హోనేసే, సర్వ పరద్రవ్యోంసే ఛూటకర దర్శనజ్ఞానస్వభావమేం నియత వృత్తిరూప (అస్తిత్వరూప) ఆత్మతత్త్వకే సాథ ఏకత్వరూపమేం లీన హోకర ప్రవృత్తి కరతా హై తబ దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రమేం స్థిత హోనేసే యుగపద్ స్వకో ఏకత్వపూర్వక జానతా తథా స్వ-రూపసే ఏకత్వపూర్వక పరిణమతా హుఆ వహ ‘స్వసమయ’ హై, ఇసప్రకార ప్రతీత కియా జాతా హై; కిన్తు జబ వహ, అనాది అవిద్యారూపీ కేలేకే మూలకీ గాంఠకీ భాఁతి జో (పుష్ట హుఆ) మోహ ఉసకే ఉదయానుసార ప్రవృత్తికీ ఆధీనతాసే, దర్శన-జ్ఞానస్వభావమేం నియత వృత్తిరూప ఆత్మతత్త్వసే ఛూటకర పరద్రవ్యకే నిమిత్తసే ఉత్పన్న మోహరాగద్వేషాది భావోంమేం ఏకతారూపసే లీన హోకర ప్రవృత్త హోతా హై తబ పుద్గలకర్మకే (కార్మాణస్కన్ధరూప) ప్రదేశోంమేం స్థిత హోనేసే యుగపద్ పరకో ఏకత్వపూర్వక జానతా ఔర పరరూపసే ఏకత్వపూర్వక పరిణమిత హోతా హుఆ ‘పరసమయ’ హై, ఇసప్రకార ప్రతీతి కీ జాతీ హై . ఇసప్రకార జీవ నామక పదార్థకీ స్వసమయ ఔర పరసమయరూప ద్వివిధతా ప్రగట హోతీ హై .