ఔర జైసే దాహ్య ( — జలనే యోగ్య పదార్థ) కే ఆకార హోనేసే అగ్నికో దహన కహతే హైం తథాపి ఉసకే దాహ్యకృత అశుద్ధతా నహీం హోతీ, ఉసీ ప్రకార జ్ఞేయాకార హోనేసే ఉస ‘భావ’కే సాథ జ్ఞాయకతా ప్రసిద్ధ హై, తథాపి ఉసకే జ్ఞేయకృత అశుద్ధతా నహీం హై; క్యోంకి జ్ఞేయాకార అవస్థామేం జో జ్ఞాయకరూపసే జ్ఞాత హుఆ వహ స్వరూపప్రకాశనకీ (స్వరూపకో జాననేకీ) అవస్థామేం భీ దీపకకీ భాంతి, కర్తా- కర్మకా అనన్యత్వ హోనేసే జ్ఞాయక హీ హై — స్వయం జాననేవాలా హై, ఇసలిఏ స్వయం కర్తా ఔర అపనేకో జానా, ఇసలిఏ స్వయం హీ కర్మ హై . (జైసే దీపక ఘటపటాదికో ప్రకాశిత కరనేకీ అవస్థామేం భీ దీపక హై ఔర అపనేకో — అపనీ జ్యోతిరూప శిఖాకో — ప్రకాశిత కరనేకీ అవస్థామేం భీ దీపక హీ హై, అన్య కుఛ నహీం; ఉసీ ప్రకార జ్ఞాయకకా సమఝనా చాహియే .)

భావార్థ : — అశుద్ధతా పరద్రవ్యకే సంయోగసే ఆతీ హై . ఉసమేం మూల ద్రవ్య తో అన్య ద్రవ్యరూప నహీం హోతా, మాత్ర పరద్రవ్యకే నిమిత్తసే అవస్థా మలిన హో జాతీ హై . ద్రవ్యదృష్టిసే తో ద్రవ్య జో హై వహీ హై ఔర పర్యాయ(అవస్థా)-దృష్టిసే దేఖా జాయే తో మలిన హీ దిఖాఈ దేతా హై . ఇసీప్రకార ఆత్మాకా స్వభావ జ్ఞాయకత్వమాత్ర హై, ఔర ఉసకీ అవస్థా పుద్గలకర్మకే నిమిత్తసే రాగాదిరూప మలిన హై వహ పర్యాయ హై . పర్యాయ-దృష్టిసే దేఖా జాయ తో వహ మలిన హీ దిఖాఈ దేతా హై ఔర ద్రవ్యదృష్టిసే దేఖా జాయే తో జ్ఞాయకత్వ తో జ్ఞాయకత్వ హీ హై; యహ కహీం జడత్వ నహీం హుఆ . యహాఁ ద్రవ్యదృష్టికో ప్రధాన కరకే కహా హై . జో ప్రమత్త-అప్రమత్తకే భేద హైం వే పరద్రవ్యకే సంయోగజనిత పర్యాయ హైం . యహ అశుద్ధతా ద్రవ్యదృష్టిమేం గౌణ హై, వ్యవహార హై, అభూతార్థ హై, అసత్యార్థ హై, ఉపచార హై . ద్రవ్యదృష్టి శుద్ధ హై, అభేద హై, నిశ్చయ హై, భూతార్థ హై, సత్యార్థ హై, పరమార్థ హై . ఇసలియే ఆత్మా జ్ఞాయక హీ హై; ఉసమేం భేద నహీం హై ఇసలియే వహ ప్రమత్త-అప్రమత్త నహీం హై . ‘జ్ఞాయక’ నామ భీ ఉసే జ్ఞేయకో జాననేసే దియా జాతా హై; క్యోంకి జ్ఞేయకా ప్రతిబిమ్బ జబ ఝలకతా హై తబ జ్ఞానమేం వైసా హీ అనుభవ హోతా హై . తథాపి ఉసే జ్ఞేయకృత అశుద్ధతా నహీం హై, క్యోంకి జైసా జ్ఞేయ జ్ఞానమేం ప్రతిభాసిత హుఆ వైసా జ్ఞాయకకా హీ అనుభవ కరనే పర జ్ఞాయక హీ హై . ‘యహ జో మైం జాననేవాలా హూఁ సో మైం హీ హూఁ, అన్య కోఈ నహీం’ — ఐసా అపనేకో అపనా అభేదరూప అనుభవ హుఆ తబ ఇస జాననేరూప క్రియాకా కర్తా స్వయం హీ హై ఔర జిసే జానా వహ కర్మ భీ స్వయం హీ హై . ఐసా ఏక జ్ఞాయకత్వమాత్ర స్వయం శుద్ధ హై . — యహ శుద్ధనయకా విషయ హై . అన్య జో పరసంయోగజనిత భేద హైం వే సబ భేదరూప అశుద్ధద్రవ్యార్థికనయకే విషయ హైం . అశుద్ధద్రవ్యార్థికనయ భీ శుద్ధ ద్రవ్యకీ దృష్టిమేం పర్యాయార్థిక హీ హై, ఇసలియే వ్యవహారనయ హీ హై ఐసా ఆశయ సమఝనా చాహిఏ .

యహాఁ యహ భీ జాననా చాహిఏ కి జినమతకా కథన స్యాద్వాదరూప హై, ఇసలియే అశుద్ధనయకో

౧౬