ఆస్తాం తావద్బన్ధప్రత్యయాత్ జ్ఞాయకస్యాశుద్ధత్వం, దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణ్యేవ న విద్యన్తే; యతో హ్యనన్తధర్మణ్యేకస్మిన్ ధర్మిణ్యనిష్ణాతస్యాన్తేవాసిజనస్య తదవబోధవిధాయిభిః కై శ్చిద్ధర్మైస్తమనుశాసతాం సూరిణాం ధర్మధర్మిణోః స్వభావతోభేదేపి వ్యపదేశతో భేదముత్పాద్య వ్యవహారమాత్రేణైవ జ్ఞానినో దర్శనం జ్ఞానం చారిత్రమిత్యుపదేశః . పరమార్థతస్త్వేకద్రవ్యనిష్పీతానన్తపర్యాయతయైకం కించిన్మిలితాస్వాదమ- భేదమేకస్వభావమనుభవతో న దర్శనం న జ్ఞానం న చారిత్రం, జ్ఞాయక ఏవైకః శుద్ధః .

టీకా : — ఇస జ్ఞాయక ఆత్మాకో బన్ధపర్యాయకే నిమిత్తసే అశుద్ధతా తో దూర రహో, కిన్తు ఉసకే దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్ర భీ విద్యమాన నహీం హైం; క్యోంకి అనన్త ధర్మోంవాలే ఏక ధర్మీమేం జో నిష్ణాత నహీం హైం ఐసే నికటవర్తీ శిష్యజనకో, ధర్మీకో బతలానేవాలే కతిపయ ధర్మోంకే ద్వారా, ఉపదేశ కరతే హుఏ ఆచార్యోంకా — యద్యపి ధర్మ ఔర ధర్మీకా స్వభావసే అభేద హై తథాపి నామసే భేద కరకే — వ్యవహారమాత్రసే హీ ఐసా ఉపదేశ హై కి జ్ఞానీకే దర్శన హై, జ్ఞాన హై, చారిత్ర హై . కిన్తు పరమార్థసే దేఖా జాయే తో అనన్త పర్యాయోంకో ఏక ద్రవ్య పీ గయా హోనేసే జో ఏక హై ఐసే కుఛ — మిలే హుఏ ఆస్వాదవాలే, అభేద, ఏకస్వభావీ తత్త్వ — కా అనుభవ కరనేవాలేకో దర్శన భీ నహీం హై, జ్ఞాన భీ నహీం హై, చారిత్ర భీ నహీం హై, ఏక శుద్ధ జ్ఞాయక హీ హై .

భావార్థ : — ఇస శుద్ధ ఆత్మాకే కర్మబన్ధకే నిమిత్తసే అశుద్ధతా హోతీ హై, యహ బాత తో దూర హీ రహో, కిన్తు ఉసకే దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్రకే భీ భేద నహీం హై క్యోంకి వస్తు అనన్తధర్మరూప ఏకధర్మీ హై . పరన్తు వ్యవహారీ జన ధర్మోంకో హీ సమఝతే హైం, ధర్మీకో నహీం జానతే; ఇసలియే వస్తుకే కిన్హీం అసాధారణ ధర్మోంకో ఉపదేశమేం లేకర అభేదరూప వస్తుమేం భీ ధర్మోంకే నామరూప భేదకో ఉత్పన్న కరకే ఐసా ఉపదేశ దియా జాతా హై కి జ్ఞానీకే దర్శన హై, జ్ఞాన హై, చారిత్ర హై . ఇసప్రకార అభేదమేం భేద కియా జాతా హై, ఇసలియే వహ వ్యవహార హై . యది పరమార్థసే విచార కియా జాయే తో ఏక ద్రవ్య అనన్త పర్యాయోంకో అభేదరూపసే పీ కర బైఠా హై, ఇసలియే ఉసమేం భేద నహీం హై .

యహాఁ కోఈ కహ సకతా హై కి పర్యాయ భీ ద్రవ్యకే హీ భేద హైం, అవస్తు నహీం; తబ ఫి ర ఉన్హేం వ్యవహార కైసే కహా జా సకతా హై ? ఉసకా సమాధాన యహ హై : — యహ ఠీక హై, కిన్తు యహాఁ ద్రవ్యదృష్టిసే అభేదకో ప్రధాన కరకే ఉపదేశ దియా హై . అభేదదృష్టిమేం భేదకో గౌణ కహనేసే హీ అభేద భలీభాఁతి మాలూమ హో సకతా హై . ఇసలియే భేదకో గౌణ కరకే ఉసే వ్యవహార కహా హై . యహాఁ యహ అభిప్రాయ హై కి భేదదృష్టిమేం నిర్వికల్ప దశా నహీం హోతీ ఔర సరాగీకే వికల్ప హోతే రహతే హైం; ఇసలియే జహాఁ తక రాగాదిక దూర నహీం హో జాతే వహాఁ తక భేదకో గౌణ కరకే అభేదరూప నిర్వికల్ప అనుభవ కరాయా గయా హై . వీతరాగ హోనేకే బాద భేదాభేదరూప వస్తుకా జ్ఞాతా హో జాతా హై వహాఁ నయకా ఆలమ్బన హీ నహీం రహతా ..౭..

౧౮