మేష ఇవానిమేషోన్మేషితచక్షుః ప్రేక్షత ఏవ, యదా తు స ఏవ వ్యవహారపరమార్థపథప్రస్థాపితసమ్యగ్బోధ- మహారథరథినాన్యేన తేనైవ వా వ్యవహారపథమాస్థాయ దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణ్యతతీత్యాత్మేత్యాత్మపదస్యాభిధేయం ప్రతిపాద్యతే తదా సద్య ఏవోద్యదమందానందాన్తఃసున్దరబన్ధురబోధతరంగస్తత్ప్రతిపద్యత ఏవ . ఏవం మ్లేచ్ఛ- స్థానీయత్వాజ్జగతో వ్యవహారనయోపి మ్లేచ్ఛభాషాస్థానీయత్వేన పరమార్థప్రతిపాదకత్వాదుపన్యసనీయః . అథ చ బ్రాహ్మణో న మ్లేచ్ఛితవ్య ఇతి వచనాద్వయవహారనయో నానుసర్తవ్యః .
క హనే పర ‘ఆత్మా’ శబ్దకే అర్థకా జ్ఞాన న హోనేసే కుఛ భీ న సమఝకర మేంఢేకీ భాంతి ఆఁఖేం ఫాడకర టకటకీ లగాకర దేఖతా రహతా హై, కిన్తు జబ వ్యవహార-పరమార్థ మార్గ పర సమ్యగ్జ్ఞానరూపీ మహారథకో చలానేవాలే సారథీ సమాన అన్య కోఈ ఆచార్య అథవా ‘ఆత్మా’ శబ్దకో కహనేవాలా స్వయం హీ వ్యవహారమార్గమేం రహతా హుఆ ఆత్మా శబ్దకా యహ అర్థ బతలాతా హై కి — ‘‘దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్రకో జో సదా ప్రాప్త హో వహ ఆత్మా హై’’, తబ తత్కాల హీ ఉత్పన్న హోనేవాలే అత్యన్త ఆనన్దసే జిసకే హృదయమేం సున్దర బోధతరంగేం (జ్ఞానతరంగేం) ఉఛలనే లగతీ హైం ఐసా వహ వ్యవహారీజన ఉస ‘ఆత్మా’ శబ్దకే అర్థకో అచ్ఛీ తరహ సమఝ లేతా హై . ఇసప్రకార జగత తో మ్లేచ్ఛకే స్థాన పర హోనేసే, ఔర వ్యవహారనయ భీ మ్లేచ్ఛభాషాకే స్థాన పర హోనేసే పరమార్థకా ప్రతిపాదక (కహనేవాలా) హై ఇసలియే, వ్యవహారనయ స్థాపిత కరనే యోగ్య హై; కిన్తు బ్రాహ్మణకో మ్లేచ్ఛ నహీం హో జానా చాహిఏ — ఇస వచనసే వహ (వ్యవహారనయ) అనుసరణ కరనే యోగ్య నహీం హై .
భావార్థ : — లోగ శుద్ధనయకో నహీం జానతే, క్యోంకి శుద్ధనయకా విషయ అభేద ఏకరూప వస్తు హై; కిన్తు వే అశుద్ధనయకో హీ జానతే హైం, క్యోంకి ఉసకా విషయ భేదరూప అనేక ప్రకార హై; ఇసలియే వే వ్యవహారకే ద్వారా హీ పరమార్థకో సమఝ సకతే హైం . అతః వ్యవహారనయకో పరమార్థకా కహనేవాలా జానకర ఉసకా ఉపదేశ కియా జాతా హై . ఇసకా అర్థ యహ నహీం సమఝనా చాహిఏ కి యహాఁ వ్యవహారకా ఆలమ్బన కరాతే హైం, ప్రత్యుత వ్యవహారకా ఆలమ్బన ఛుడాకర పరమార్థమేం పహుఁచాతే హైం, — యహ సమఝనా చాహియే ..౮..
అబ, ప్రశ్న యహ హోతా హై కి వ్యవహారనయ పరమార్థకా ప్రతిపాదక కైసే హై ? ఇసకే ఉత్తరస్వరూప గాథాసూత్ర కహతే హైం : —
౨౦