మిహ నిహితపదానాం హన్త హస్తావలమ్బః .
పరవిరహితమన్తః పశ్యతాం నైష కించిత్ ..౫..
భావార్థ : — జినవచన (జినవాణీ) స్యాద్వాదరూప హై . జహాం దో నయోంకే విషయకా విరోధ హై — జైసే కి : జో సత్రూప హోతా హై వహ అసత్రూప నహీం హోతా హై, జో ఏక హోతా హై వహ అనేక నహీం హోతా, జో నిత్య హోతా హై వహ అనిత్య నహీం హోతా, జో భేదరూప హోతా హై వహ అభేదరూప నహీం హోతా, జో శుద్ధ హోతా హై వహ అశుద్ధ నహీం హోతా ఇత్యాది నయోంకే విషయమేం విరోధ హై — వహాఁ జినవచన కథంచిత్ వివక్షాసే సత్-అసత్రూప, ఏక-అనేకరూప, నిత్య-అనిత్యరూప, భేద-అభేదరూప, శుద్ధ-అశుద్ధరూప జిస ప్రకార విద్యమాన వస్తు హై ఉసీ ప్రకార కహకర విరోధ మిటా దేతా హై, అసత్ కల్పనా నహీం కరతా . వహ జినవచన ద్రవ్యార్థిక ఔర పర్యాయార్థిక — ఇన దోనోం నయోంమేం, ప్రయోజనవశ శుద్ధద్రవ్యార్థిక నయకో ముఖ్య కరకే ఉసే నిశ్చయ కహతా హై ఔర అశుద్ధద్రవ్యార్థికరూప పర్యాయార్థికనయకో గౌణ కర ఉసే వ్యవహార కహతా హై . — ఐసే జినవచనమేం జో పురుష రమణ కరతే హైం వే ఇస శుద్ధ ఆత్మాకో యథార్థ ప్రాప్త కర లేతే హైం; అన్య సర్వథా-ఏకాన్తవాదీ సాంఖ్యాదిక ఉసే ప్రాప్త నహీం కర పాతే, క్యోంకి వస్తు సర్వథా ఏకాన్త పక్షకా విషయ నహీం హై తథాపి వే ఏక హీ ధర్మకో గ్రహణ కరకే వస్తుకీ అసత్య కల్పనా కరతే హైం — జో అసత్యార్థ హై, బాధా సహిత మిథ్యా దృష్టి హై .౪.
ఇసప్రకార ఇన బారహ గాథాఓంమేం పీఠికా (భూమికా) హై .
అబ ఆచార్య శుద్ధనయకో ప్రధాన కరకే నిశ్చయ సమ్యక్త్వకా స్వరూప కహతే హైం . అశుద్ధనయకీ (వ్యవహారనయకీ) ప్రధానతామేం జీవాది తత్త్వోంకే శ్రద్ధానకో సమ్యక్త్వ కహా హై, జబ కి యహాఁ ఉన జీవాది తత్త్వోంకో శుద్ధనయకే ద్వారా జాననేసే సమ్యక్త్వ హోతా హై, యహ కహతే హైం . టీకాకార ఇసకీ సూచనారూప తీన శ్లోక కహతే హైం, ఉనమేంసే ప్రథమ శ్లోకమేం యహ కహతే హైం కి వ్యవహారనయకో కథంచిత్ ప్రయోజనవాన కహా తథాపి వహ కుఛ వస్తుభూత నహీం హై : —
శ్లోకార్థ : — [వ్యవహరణ-నయః ] జో వ్యవహారనయ హై వహ [యద్యపి ] యద్యపి [ఇహ ప్రాక్- పదవ్యాం ] ఇస పహలీ పదవీమేం (జబ తక శుద్ధస్వరూపకీ ప్రాప్తి నహీం హో జాతీ తబ తక) [నిహిత- పదానాం ] జిన్హోంనే అపనా పైర రఖా హై ఐసే పురుషోంకో, [హన్త ] అరేరే ! [హస్తావలమ్బః స్యాత్ ] హస్తావలమ్బన తుల్య కహా హై, [తద్-అపి ] తథాపి [చిత్-చమత్కార-మాత్రం పర-విరహితం పరమం అర్థం అన్తః పశ్యతాం ] జో పురుష చైతన్య-చమత్కారమాత్ర, పరద్రవ్యభావోంసే రహిత (శుద్ధనయకే విషయభూత) పరమ
౨౮