స్వస్వలక్షణవైలక్షణ్యేనానుభూయమానతాయాం భూతార్థమ్, అథ చ నిర్విలక్షణస్వలక్షణైకజీవస్వభావస్యానుభూయ- మానతాయామభూతార్థమ్ . అథైవమమీషు ప్రమాణనయనిక్షేపేషు భూతార్థత్వేనైకో జీవ ఏవ ప్రద్యోతతే .
క్వచిదపి చ న విద్మో యాతి నిక్షేపచక్రమ్ .
న్ననుభవముపయాతే భాతి న ద్వైతమేవ ..౯..
నిక్షేప హే . వర్తమాన పర్యాయసే వస్తుకో వర్తమానమేం కహనా సో భావ నిక్షేప హై . ఇన చారోం నిక్షేపోంకా అపనే-అపనే లక్షణభేదసే (విలక్షణరూపసే — భిన్న భిన్న రూపసే) అనుభవ కియే జానేపర వే భూతార్థ హైం, సత్యార్థ హైం; ఔర భిన్న లక్షణసే రహిత ఏక అపనే చైతన్యలక్షణరూప జీవస్వభావకా అనుభవ కరనేపర వే చారోం హీ అభూతార్థ హైం, అసత్యార్థ హైం . ఇసప్రకార ఇన ప్రమాణ-నయ-నిక్షేపోంమేం భూతార్థరూపసే ఏక జీవ హీ ప్రకాశమాన హై .
భావార్థ : — ఇన ప్రమాణ, నయ, నిక్షేపోంకా విస్తారసే కథన తద్విషయక గ్రన్థోంసే జాననా చాహియే; ఉనసే ద్రవ్యపర్యాయస్వరూప వస్తుకీ సిద్ధి హోతీ హై . వే సాధక అవస్థామేం తో సత్యార్థ హీ హైం, క్యోంకి వే జ్ఞానకే హీ విశేష హైం . ఉనకే బినా వస్తుకో చాహే జైసా సాధా జాయే తో విపర్యయ హో జాతా హై . అవస్థానుసార వ్యవహారకే అభావకీ తీన రీతియాఁ హైం : ప్రథమ అవస్థామేం ప్రమాణాదిసే యథార్థ వస్తుకో జానకర జ్ఞాన-శ్రద్ధానకీ సిద్ధి కరనా; జ్ఞాన-శ్రద్ధానకే సిద్ధ హోనేపర శ్రద్ధానకే లిఏ ప్రమాణాదికీ కోఈ ఆవశ్యకతా నహీం హై . కిన్తు అబ యహ దూసరీ అవస్థామేం ప్రమాణాదికే ఆలమ్బనసే విశేష జ్ఞాన హోతా హై ఔర రాగ-ద్వేష-మోహకర్మకా సర్వథా అభావరూప యథాఖ్యాత చారిత్ర ప్రగట హోతా హై; ఉససే కేవలజ్ఞానకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . కేవలజ్ఞాన హోనేకే పశ్చాత్ ప్రమాణాదికా ఆలమ్బన నహీం రహతా . తత్పశ్చాత్ తీసరీ సాక్షాత్ సిద్ధ అవస్థా హై, వహాఁ భీ కోఈ ఆలమ్బన నహీం హై . ఇసప్రకార సిద్ధ అవస్థామేం ప్రమాణ-నయ-నిక్షేపకా అభావ హీ హై .
ఇస అర్థకా కలశరూప శ్లోక కహతే హైం : —
శ్లోకార్థ : — ఆచార్య శుద్ధనయకా అనుభవ కరకే కహతే హైం కి — [అస్మిన్ సర్వంక షే ధామ్ని అనుభవమ్ ఉపయాతే ] ఇన సమస్త భేదోంకో గౌణ కరనేవాలా జో శుద్ధనయకే విషయభూత చైతన్య-చమత్కారమాత్ర తేజఃపుఞ్జ ఆత్మా హై, ఉసకా అనుభవ హోనేపర [నయశ్రీః న ఉదయతి ] నయోంకీ లక్ష్మీ ఉదిత నహీం హోతీ, [ప్రమాణం అస్తమ్ ఏతి ] ప్రమాణ అస్త హో జాతా హై [అపి చ ] ఔర [నిక్షేపచక్రమ్ క్వచిత్ యాతి, న విద్మః ] నిక్షేపోంకా సమూహ కహాం చాలా జాతా హై సో