పరిణామోంకర సహిత వహ సుఖదుఃఖరూప దిఖాఈ దేతా హై . యహ సబ అశుద్ధద్రవ్యార్థికరూప వ్యవహారనయకా విషయ హై . ఇస దృష్టి (అపేక్షా)సే దేఖా జాయే తో యహ సబ సత్యార్థ హై . పరన్తు ఆత్మాకా ఏక స్వభావ ఇస నయసే గ్రహణ నహీం హోతా, ఔర ఏక స్వభావకో జానే బినా యథార్థ ఆత్మాకో కైసే జానా జా సకతా హై ? ఇసలిఏ దూసరే నయకో — ఉసకే ప్రతిపక్షీ శుద్ధద్రవ్యార్థిక నయకో — గ్రహణ కరకే, ఏక అసాధారణ జ్ఞాయకమాత్ర ఆత్మాకా భావ లేకర, ఉసే శుద్ధనయకీ దృష్టిసే సర్వ పరద్రవ్యోంసే భిన్న, సర్వ పర్యాయోంమేం ఐకాకార, హానివృద్ధిసే రహిత, విశేషోంసే రహిత ఔర నైమిత్తిక భావోంసే రహిత దేఖా జాయే తో సర్వ (పాంచ) భావోంసే జో అనేకప్రకారతా హై వహ అభూతార్థ హై — అసత్యార్థ హై .

యహాం యహ సమఝనా చాహిఏ కి వస్తుకా స్వరూప అనన్త ధర్మాత్మక హై, వహ స్యాద్వాదసే యథార్థ సిద్ధ హోతా హై . ఆత్మా భీ అనన్త ధర్మవాలా హై . ఉసకే కుఛ ధర్మ తో స్వాభావిక హైం ఔర కుఛ పుద్గలకే సంయోగసే హోతే హైం . జో కర్మకే సంయోగసే హోతే హైం, ఉనసే తో ఆత్మాకీ సాంసారిక ప్రవృత్తి హోతీ హై ఔర తత్సమ్బన్ధీ జో సుఖ-దుఃఖాది హోతే హైం ఉన్హేం భోగతా హై . యహ, ఇస ఆత్మాకీ అనాదికాలీన అజ్ఞానసే పర్యాయబుద్ధి హై; ఉసే అనాది-అనన్త ఏక ఆత్మాకా జ్ఞాన నహీం హై . ఇసే బతానేవాలా సర్వజ్ఞకా ఆగమ హై . ఉసమేం శుద్ధద్రవ్యార్థిక నయసే యహ బతాయా హై కి ఆత్మాకా ఏక అసాధారణ చైతన్యభావ హై జో కి అఖణ్డ నిత్య ఔర అనాదినిధన హై . ఉసే జాననేసే పర్యాయబుద్ధికా పక్షపాత మిట జాతా హై . పరద్రవ్యోంసే, ఉనకే భావోంసే ఔర ఉనకే నిమిత్తసే హోనేవాలే అపనే విభావోంసే అపనే ఆత్మాకో భిన్న జానకర జీవ ఉసకా అనుభవ కరతా హై తబ పరద్రవ్యకే భావోంస్వరూప పరిణమిత నహీం హోతా; ఇసలిఏ కర్మ బన్ధ నహీం హోతా ఔర సంసారసే నివృత్త హో జాతా హై . ఇసలియే పర్యాయార్థికరూప వ్యవహారనయకో గౌణ కరకే అభూతార్థ (అసత్యార్థ) కహా హై ఔర శుద్ధ నిశ్చయనయకో సత్యార్థ కహకర ఉసకా ఆలమ్బన దియా హై . వస్తుస్వరూపకీ ప్రాప్తి హోనేకే బాద ఉసకా భీ ఆలమ్బన నహీం రహతా . ఇస కథనసే యహ నహీం సమఝ లేనా చాహిఏ కి శుద్ధనయకో సత్యార్థ కహా హై, ఇసలిఏ అశుద్ధనయ సర్వథా అసత్యార్థ హీ హై . ఐసా మాననేసే వేదాన్తమతవాలే జో కి సంసారకో సర్వథా అవస్తు మానతే హైం ఉనకా సర్వథా ఏకాన్త పక్ష ఆ జాయేగా ఔర ఉససే మిథ్యాత్వ ఆ జాయేగా, ఇసప్రకార యహ శుద్ధనయకా ఆలమ్బన భీ వేదాన్తియోంకీ భాంతి మిథ్యాదృష్టిపనా లాయేగా . ఇసలియే సర్వ నయోంకీ కథంచిత్ సత్యార్థతాకా శ్రద్ధాన కరనేసే హీ సమ్యగ్దృష్టి హుఆ జా సకతా హై . ఇసప్రకార స్యాద్వాదకో సమఝకర జినమతకా సేవన కరనా చాహిఏ, ముఖ్య-గౌణ కథనకో సునకర సర్వథా ఏకాన్త పక్ష నహీం పకడనా చాహిఏ . ఇస గాథాసూత్రకా వివేచన కరతే హుఏ టీకాకార ఆచార్యనే భీ కహా హై కి ఆత్మా వ్యవహారనయకీ దృష్టిమేం జో

౪౦