యథా హి కశ్చిత్పురుషోర్థార్థీ ప్రయత్నేన ప్రథమమేవ రాజానం జానీతే, తతస్తమేవ శ్రద్ధత్తే, తతస్తమేవానుచరతి, తథాత్మనా మోక్షార్థినా ప్రథమమేవాత్మా జ్ఞాతవ్యః, తతః స ఏవ శ్రద్ధాతవ్యః, తతః స ఏవానుచరితవ్యశ్చ, సాధ్యసిద్ధేస్తథాన్యథోపపత్త్యనుపపత్తిభ్యామ్ . తత్ర యదాత్మనోనుభూయమానానేక- భావసంక రేపి పరమవివేకకౌశలేనాయమహమనుభూతిరిత్యాత్మజ్ఞానేన సంగచ్ఛమానమేవ తథేతిప్రత్యయలక్షణం శ్రద్ధానముత్ప్లవతే తదా సమస్తభావాన్తరవివేకేన నిఃశంక మవస్థాతుం శక్యత్వాదాత్మానుచరణ- ముత్ప్లవమానమాత్మానం సాధయతీతి సాధ్యసిద్ధేస్తథోపపత్తిః . యదా త్వాబాలగోపాలమేవ సకలకాలమేవ పురుష [రాజానం ] రాజాకో [జ్ఞాత్వా ] జానకర [శ్రద్దధాతి ] శ్రద్ధా కరతా హై, [తతః పునః ] తత్పశ్చాత్ [తం ప్రయత్నేన అనుచరతి ] ఉసకా ప్రయత్నపూర్వక అనుచరణ కరతా హై అర్థాత్ ఉసకీ సున్దర రీతిసే సేవా కరతా హై, [ఏవం హి ] ఇసీప్రకార [మోక్షకామేన ] మోక్షకే ఇచ్ఛుకకో [జీవరాజః ] జీవరూపీ రాజాకో [జ్ఞాతవ్యః ] జాననా చాహిఏ, [పునః చ ] ఔర ఫి ర [తథా ఏవ ] ఇసీప్రకార [శ్రద్ధాతవ్యః ] ఉసకా శ్రద్ధాన కరనా చాహిఏ [తు చ ] ఔర తత్పశ్చాత్ [ స ఏవ అనుచరితవ్యః ] ఉసీకా అనుసరణ కరనా చాహిఏ అర్థాత్ అనుభవకే ద్వారా తన్మయ హో జానా చాహియే
టీకా : — నిశ్చయసే జైసే కోఈ ధనకా అర్థీ పురుష బహుత ఉద్యమసే పహలే తో రాజాకో జానే కి యహ రాజా హై, ఫి ర ఉసీకా శ్రద్ధాన కరే కి ‘యహ అవశ్య రాజా హీ హై, ఇసకీ సేవా కరనేసే అవశ్య ధనకీ ప్రాప్తి హోగీ’ ఔర తత్పశ్చాత్ ఉసీకా అనుచరణ కరే, సేవా కరే, ఆజ్ఞామేం రహే, ఉసే ప్రసన్న కరే; ఇసీప్రకార మోక్షార్థీ పురుషకో పహలే తో ఆత్మాకో జాననా చాహిఏ, ఔర ఫి ర ఉసీకా శ్రద్ధాన కరనా చాహియే కి ‘యహీ ఆత్మా హై, ఇసకా ఆచరణ కరనేసే అవశ్య కర్మోంసే ఛూటా జా సకేగా’ ఔర తత్పశ్చాత్ ఉసీకా అనుచరణ కరనా చాహిఏ — అనుభవకే ద్వారా ఉసమేం లీన హోనా చాహిఏ; క్యోంకి సాధ్య జో నిష్కర్మ అవస్థారూప అభేద శుద్ధస్వరూప ఉసకీ సిద్ధికీ ఇసీప్రకార ఉపపత్తి హై, అన్యథా అనుపపత్తి హై (అర్థాత్ ఇసీప్రకారసే సాధ్యకీ సిద్ధి హోతీ హై, అన్య ప్రకారసే నహీం) .
(ఇసీ బాతకో విశేష సమఝాతే హైం : — ) జబ ఆత్మాకో, అనుభవమేం ఆనేవాలే అనేక పర్యాయరూప భేదభావోంకే సాథ మిశ్రితతా హోనే పర భీ సర్వ ప్రకారసే భేదజ్ఞానమేం ప్రవీణతాసే ‘జో యహ అనుభూతి హై సో హీ మైం హూఁ’ ఐసే ఆత్మజ్ఞానసే ప్రాప్త హోనేవాలా, యహ ఆత్మా జైసా జానా వైసా హీ హై ఇసప్రకారకీ ప్రతీతి జిసకా లక్షణ హై ఐసా, శ్రద్ధాన ఉదిత హోతా హై తబ సమస్త అన్యభావోంకా భేద హోనేసే నిఃశంక స్థిర హోనేమేం సమర్థ హోనేసే ఆత్మాకా ఆచరణ ఉదయ హోతా హుఆ ఆత్మాకో సాధతా హై . ఐసే సాధ్య ఆత్మాకీ సిద్ధికీ ఇసప్రకార ఉపపత్తి హై .
పరన్తు జబ ఐసా అనుభూతిస్వరూప భగవాన ఆత్మా ఆబాలగోపాల సబకే సదాకాల స్వయం హీ
౫౦