કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
કર્મબંધના કર્તા છે. કેવા છે મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ? ‘‘अयम् अहं स्वयम् सम्यग्द्रष्टिः जातु मे बन्धः न स्यात्’’ ‘(अयम् अहं) આ જે છું હું, તે (स्वयम् सम्यग्द्रष्टिः) સ્વયં સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છું, તેથી (जातु) ત્રણે કાળ (मे बन्धः न स्यात्) અનેક પ્રકારનું વિષયસુખ ભોગવતાં પણ મને તો કર્મનો બંધ નથી;’ — ‘‘इति आचरन्तु’’ એવા જીવ એવું માને છે તો માનો, તથાપિ તેમને કર્મબંધ છે. વળી કેવા છે? ‘‘उत्तानोत्पुलकवदनाः’’ (उत्तान) ઊંચા કરી (उत्पुलक) ફુલાવ્યાં છે (वदनाः) ગાલ-મુખ જેમણે, એવા છે. ‘‘अपि’’ અથવા કેવા છે? ‘‘समितिपरतां आलम्बन्तां’’ (समिति) મૌનપણું અથવા થોડું બોલવું અથવા પોતાને હીણો કરી બોલવું, તેનું (परतां) સમાનરૂપ સાવધાનપણું, તેને (आलम्बन्तां) અવલંબે છે અર્થાત્ સર્વથા પ્રકારે આ રૂપે પ્રકૃતિનો સ્વભાવ છે જેમનો, એવા છે; તથાપિ રાગી હોવાથી મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, કર્મબંધને કરે છે. ભાવાર્થ આમ છે કે — જે કોઈ જીવ પર્યાયમાત્રમાં રત હોતાં પ્રગટ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે તેમની પ્રકૃતિનો સ્વભાવ છે કે ‘અમે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ, અમને કર્મબંધ નથી’ એવું મુખથી ગરજે છે, કેટલાક પ્રકૃતિના સ્વભાવને લીધે મૌન જેવા રહે છે, કેટલાક થોડું બોલે છે; ત્યાં આ પ્રમાણે રહે છે તે સમસ્ત પ્રકૃતિનો સ્વભાવભેદ છે, એમાં પરમાર્થ તો કાંઈ નથી. જેટલા કાળ સુધી જીવ પર્યાયમાં પોતાપણું અનુભવે છે તેટલા કાળ સુધી મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, રાગી છે, કર્મબંધને કરે છે. ૫ – ૧૩૭.
सुप्ता यस्मिन्नपदमपदं तद्विबुध्यध्वमन्धाः ।
शुद्धः शुद्धः स्वरसभरतः स्थायिभावत्वमेति ।।६-१३८।।
ખંડાન્વય સહિત અર્થઃ — ‘‘भो अन्धाः’’ (भो) સમ્બોધન વચન; (अन्धाः) શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવથી શૂન્ય છે જેટલો જીવરાશિ તે, ‘‘तत् अपदम् अपदं विबुध्यध्वम्’’ (तत्) કર્મના ઉદયથી છે જે ચાર ગતિરૂપ પર્યાય તથા રાગાદિ અશુદ્ધપરિણામ તથા ઇન્દ્રિયવિષયજનિત સુખ-દુઃખ ઇત્યાદિ અનેક છે તે — જેટલું કંઈ છે તે — (अपदम् अपदं)