૧૪૮
એવો ભય સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવને હોતો નથી; કારણ કે તે એવો અનુભવ કરે છે કે શુદ્ધ જીવસ્વરૂપ સહજ જ શાશ્વત છે; એની કોઈ શી રક્ષા કરે? ૨૫ – ૧૫૭.
निश्शंङ्कः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विन्दति ।।२६-१५८।।
ખંડાન્વય સહિત અર્થઃ — ‘‘सः ज्ञानं सदा विन्दति’’ (सः) સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ (ज्ञानं) જ્ઞાનને અર્થાત્ શુદ્ધ ચૈતન્યવસ્તુને (सदा विन्दति) નિરંતર અનુભવે છે – આસ્વાદે છે. કેવું છે જ્ઞાન? ‘‘स्वयं’’ અનાદિસિદ્ધ છે. વળી કેવું છે? ‘‘सहजं’’ શુદ્ધ વસ્તુસ્વરૂપ છે. વળી કેવું છે? ‘‘सततं’’ અખંડધારાપ્રવાહરૂપ છે. કેવો છે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ? ‘‘निःशंकः’’ ‘વસ્તુને જતનથી રાખવી, નહીં તો કોઈ ચોરી જશે’ એવો જે અગુપ્તિભય તેનાથી રહિત છે. ‘‘अतः अस्य काचन अगुप्तिः एव न भवेत् ज्ञानिनः तद्भीः कुतः’’ (अतः) આ કારણથી (अस्य) શુદ્ધ જીવને (काचन अगुप्तिः) કોઈ પ્રકારનું અગુપ્તિપણું (न भवेत्) નથી; (ज्ञानिनः) સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવને (तद्भीः) ‘મારું કાંઈ કોઈ છીનવી ન લે’ એવો અગુપ્તિભય (कुतः) ક્યાંથી હોય? અર્થાત્ હોતો નથી. શા કારણથી? ‘‘किल वस्तुनः स्वं रूपं परमा गुप्तिः अस्ति’’ (किल) નિશ્ચયથી (वस्तुनः) જે કોઈ દ્રવ્ય છે તેનું (स्वं रूपं) જે કાંઈ નિજ લક્ષણ છે તે (परमा गुप्तिः अस्ति) સર્વથા પ્રકારે ગુપ્ત છે. શા કારણથી? ‘‘यत् स्वरूपे कः अपि परः प्रवेष्टुम् न शक्तः’’ (यत्) કારણ કે (स्वरूपे) વસ્તુના સત્ત્વમાં (कः अपि परः) કોઈ અન્ય દ્રવ્ય અન્ય દ્રવ્યમાં (प्रवेष्टुम्) સંક્રમણ કરવાને (-સંચરવાને) (न शक्तः) સમર્થ નથી. ‘‘नुः ज्ञानं स्वरूपं च’’ (नुः) આત્મદ્રવ્યનું (ज्ञानं स्वरूपं) જ્ઞાન સ્વરૂપ છે અર્થાત્ ચૈતન્ય સ્વરૂપ છે. (च) તે જ જ્ઞાનસ્વરૂપ કેવું છે? ‘‘अकृतं’’ કોઈએ કર્યું નથી, કોઈ હરી શક્તું નથી. ભાવાર્થ આમ છે કે — બધા જીવોને એવો ભય હોય છે કે ‘મારું કાંઈ કોઈ ચોરી જશે, છીનવી લેશે?’ પરંતુ આવો ભય સમ્યગ્દ્રષ્ટિને