८२
अंधकार होतो नथी, अंधकार होतां प्रकाश होतो नथी, तेम सम्यक्त्वना परिणाम होतां मिथ्यात्वपरिणमन होतुं नथी. तेथी एक काळे एक परिणामरूपे जीवद्रव्य परिणमे छे, ते परिणामनुं ते कर्ता होय छे. माटे मिथ्याद्रष्टि जीव कर्मनो कर्ता, सम्यग्द्रष्टि जीव कर्मनो अकर्ता – एवो सिद्धान्त सिद्ध थयो. ५१ – ९६.
ज्ञप्तौ करोतिश्च न भासतेऽन्तः ।
ज्ञाता न कर्तेति ततः स्थितं च ।।५२-९७।।
खंडान्वय सहित अर्थः — ‘‘अन्तः’’ सूक्ष्म द्रव्यस्वरूप द्रष्टिथी ‘‘ज्ञप्तिः करोतौ न हि भासते’’ (ज्ञप्तिः) ज्ञानगुण अने (करोतौ) मिथ्यात्व-रागादिरूप चीकाश एमनामां (न हि भासते) एकत्वपणुं नथी. भावार्थ आम छे के — संसार- अवस्था(रूप) मिथ्याद्रष्टि जीवने ज्ञानगुण पण छे अने रागादि चीकाश पण छे; कर्मबंध थाय छे ते रागादि चीकाशथी थाय छे, ज्ञानगुणना परिणमनथी थतो नथी; एवुं वस्तुनुं स्वरूप छे. तथा ‘‘ज्ञप्तौ करोतिः अन्तः न भासते’’ (ज्ञप्तौ) ज्ञानगुणने विषे (करोतिः) अशुद्ध रागादि परिणमननुं (अन्तः न भासते) अंतरंगमां एकत्वपणुं नथी. ‘‘ततः ज्ञप्तिः करोतिः च विभिन्ने’’ (ततः) ते कारणथी (ज्ञप्तिः) ज्ञानगुण अने (करोतिः) अशुद्धपणुं (विभिन्ने) भिन्न भिन्न छे, एकरूप तो नथी. भावार्थ आम छे के – ज्ञानगुण अने अशुद्धपणुं, देखतां तो मळेलां जेवां देखाय छे, परंतु स्वरूपथी भिन्न भिन्न छे. विवरण – जाणपणामात्र ज्ञानगुण छे, तेमां गर्भित ए ज देखाय छे; चीकाश ते रागादि छे, तेथी अशुद्धपणुं कहेवाय छे. ‘‘ततः स्थितं ज्ञाता न कर्ता’’ (ततः) ते कारणथी (स्थितं) आवो सिद्धान्त निष्पन्न थयो — (ज्ञाता) सम्यग्द्रष्टि पुरुष (न कर्ता) रागादि अशुद्ध परिणामनो कर्ता होतो नथी. भावार्थ आम छे के – द्रव्यना स्वभावथी ज्ञानगुण कर्ता नथी, अशुद्धपणुं कर्ता छे; परंतु सम्यग्द्रष्टिने अशुद्धपणुं नथी, तेथी सम्यग्द्रष्टि कर्ता नथी. ५२ – ९७.