174
Avo anubhav je rIte thAy chhe te rIt kahe chhe — ‘‘सर्वम् अपि भित्त्वा’’ (सर्वम्) jeTalI karmanA udayanI upAdhi chhe te badhAnun — (भित्त्वा) anAdi kALathI potArUp jANIne anubhavato hato tene paradravya jANIne — svAmitva chhoDI dIdhun. kevun chhe paradravya? ‘‘यत् तु भेत्तुम् शक्यते’’ (यत् तु) je karmarUp paradravya-vastu (भेत्तुं शक्यते) jIvathI bhinna karAvAne shakya chhe eTale ke dUr karI shakAy chhe. shAthI? ‘‘स्वलक्षणबलात्’’ (स्वलक्षण) jIvanun lakShaN chetan, karmanun lakShaN achetan – evo je bhed tenI (बलात्) sahAyathI. kevo chhun hun? ‘‘यदि कारकाणि वा धर्माः वा गुणाः भिद्यन्ते भिद्यन्तां चिति भावे काचन भिदा न’’ (यदि) jo (कारकाणि) AtmA, AtmAne, AtmA vaDe, AtmAmAn – evA bhed (वा) athavA (धर्माः) utpAd-vyay- dhrauvyarUp, dravya-guN-paryAyarUp bhedabuddhi athavA (गुणाः) gnAnaguN, darshanaguN, sukhaguN ityAdi anant guNarUp bhedabuddhi (भिद्यन्ते) — AvA bhed vachan dvArA upajAvyA thakA Upaje chhe (तदा भिद्यन्तां) to vachanamAtra bhed ho; parantu (चिति भावे) chaitanyasattAmAn to (काचन भिदा न) koI bhed nathI, nirvikalpamAtra chaitanya vastunun sattva chhe. kevo chhe chaitanyabhAv? ‘‘विभौ’’ potAnA svarUpamAn vyApanashIl chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘विशुद्धे’’ sarva karmanI upAdhithI rahit chhe. 3-182.
दात्मा चान्तमुपैति तेन नियतं द्रग्ज्ञप्तिरूपास्तु चित् ।।४-१८३।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘तेन चित् नियतं द्रग्ज्ञप्तिरूपा अस्तु’’ (तेन) te kAraNathI (चित्) chetanAmAtra sattA (नियतं) avashya (द्रग्ज्ञप्तिरूपा अस्तु) darshan evun nAm, gnAn evun nAm, evAn be nAm – sangnA dvArA upadiShTa ho. bhAvArtha Am chhe ke ek sattvarUp chetanA, tenAn nAm be ek to darshan evun nAm, bIjun gnAn evun nAm. evA bhed hoy chhe to ho, viruddha to kAI nathI. evA arthane