184
ane mukta evA vikalpathI rahit chhe; dravyanun svarUp jevun chhe tevun ja chhe. shun karatun thakun jIvadravya (arthAt gnAnapunj) evun chhe? ‘‘अखिलान् कर्तृभोक्त्रादिभावान् सम्यक् प्रलयम् नीत्वा’’ (अखिलान्) gaNanA karatAn anant chhe evA je (कर्तृ) ‘jIv kartA chhe’ evo vikalpa, (भोक्तृ) ‘jIv bhoktA chhe’ evo vikalpa, (आदिभावान्) ityAdi anant bhed temano (सम्यक्) mULathI (प्रलयम् नीत्वा) vinAsh karIne. Am kahe chhe. 1-193.
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अस्य चितः कर्तृत्वं न स्वभावः’’ (अस्य चितः) chaitanyamAtrasvarUp jIvano, (कर्तृत्वं) gnAnAvaraNAdi karmane kare athavA rAgAdi pariNAmane kare evo (न स्वभावः) sahajano guN nathI; [draShTAnta kahe chhe — ] ‘‘वेदयितृत्ववत्’’ jem jIv karmano bhoktA paN nathI. bhAvArtha Am chhe ke — jo jIvadravya karmanun bhoktA hoy to kartA hoy; te to bhoktA paN nathI, tethI kartA paN nathI. ‘‘अयं कर्ता अज्ञानात् एव’’ (अयं) A ja jIv (कर्ता) rAgAdi ashuddha pariNAmane kare chhe evun paN chhe te shA kAraNathI? (अज्ञानात् एव) karmajanit bhAvamAn Atmabuddhi evo chhe je mithyAtvarUp vibhAvapariNAm, tenA kAraNe jIv kartA chhe. bhAvArtha Am chhe ke — jIvavastu rAgAdi vibhAvapariNAmanI kartA chhe evo jIvano svabhAvaguN nathI, parantu ashuddharUp vibhAvapariNati chhe. ‘‘तदभावात् अकारकः’’ (तदभावात्) mithyAtva-rAg-dveSharUp vibhAvapariNati maTe chhe, te maTatAn (अकारकः) jIv sarvathA akartA thAy chhe. 2-194.
स्फु रच्चिज्ज्योतिर्भिश्छुरितभुवनाभोगभवनः ।
स खल्वज्ञानस्य स्फु रति महिमा कोऽपि गहनः ।।३-१९५।।