kahAnajainashAstramALA ]
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अयं जीवः अकर्ता इति स्वरसतः स्थितः’’ (अयं जीवः) vidyamAn chhe je chaitanyadravya te (अकर्ता) gnAnAvaraNAdinun athavA rAgAdi ashuddha pariNAmanun kartA nathI (इति) evun sahaj (स्वरसतः स्थितः) svabhAvathI anAdinidhan em ja chhe. kevun chhe? ‘‘विशुद्धः’’ dravyanI apekShAe dravyakarma-bhAv- karma-nokarmathI bhinna chhe. ‘‘स्फु रच्चिज्ज्योतिर्भिश्छुरितभुवनाभोगभवनः’’ (स्फु रत्) prakAsharUp evA (चिज्ज्योतिर्भिः) chetanAguN dvArA (छुरित) pratibimbit chhe (भुवनाभोगभवनः) anant dravya potAnA atIt-anAgat-vartamAn samasta paryAyo sahit jemAn, evun chhe. ‘‘तथापि किल इह अस्य प्रकृतिभिः यत् असौ बन्धः स्यात्’’ (तथापि) shuddha chhe jIvadravya topaN (किल) nishchayathI (इह) sansAr-avasthAmAn (अस्य) jIvane (प्रकृतिभिः) gnAnAvaraNAdi karmarUp (यत् असौ बन्धः स्यात्) je kAI bandh thAy chhe ‘‘सः खलु अज्ञानस्य कः अपि महिमा स्फु रति’’ (सः) te (खलु) nishchayathI (अज्ञानस्य कः अपि महिमा स्फु रति) mithyAtvarUp vibhAvapariNamanashaktino koI evo ja svabhAv chhe. kevo chhe? ‘‘गहनः’’ asAdhya chhe. bhAvArtha Am chhe ke — jIvadravya sansAr-avasthAmAn vibhAvarUp mithyAtva-rAg-dveSh-mohapariNAmarUp pariNamyun chhe, tethI jevun pariNamyun chhe tevA bhAvonun kartA thAy chhe — ashuddha bhAvonun kartA thAy chhe. ashuddha bhAvo maTatAn jIvano svabhAv akartA chhe. 3-195.
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अस्य चितः भोक्तृत्वं स्वभावः न स्मृतः’’ (अस्य चितः) chetanadravyano (भोक्तृत्वं) bhoktApaNun — gnAnAvaraNAdi karmanA phaLano athavA sukhadukharUp karmaphaLachetanAno athavA rAgAdi ashuddha pariNAmarUp karmachetanAno bhoktA jIv chhe — evo (स्वभावः) svabhAv arthAt jIvadravyano sahaj guN evun to (न स्मृतः) gaNadharadeve kahyun nathI; jIvano bhoktA svabhAv nathI em kahyun chhe; [draShTAnta kahe chhe — ] ‘‘कर्तृत्ववत्’’ jem jIvadravya karmanun kartA paN nathI tem. ‘‘अयं जीवः भोक्ता’’ A ja jIvadravya potAnA sukhadukharUp pariNAmane bhogave chhe evun