186
paN chhe. te shA kAraNathI? ‘‘अज्ञानात् एव’’ anAdithI karmano sanyog chhe, tethI mithyAtva-rAg-dveSharUp ashuddha vibhAve pariNamyun chhe, te kAraNe bhoktA chhe. ‘‘तदभावात् अवेदकः’’ mithyAtvarUp vibhAvapariNAmano nAsh thatAn jIvadravya sAkShAt abhoktA chhe. bhAvArtha Am chhe ke — jem jIvadravyanun anantachatuShTay svarUp chhe tem karmanun kartApaNun-bhoktApaNun svarUp nathI, karmanI upAdhithI vibhAvarUp — ashuddha pariNatirUp vikAr chhe, tethI vinAshik chhe. te vibhAvapariNatino vinAsh thatAn jIv akartA chhe, abhoktA chhe. have mithyAdraShTi jIv dravyakarmano athavA bhAvakarmano kartA chhe, samyagdraShTi kartA nathI em kahe chhe. 4-196.
ज्ञानी तु प्रकृतिस्वभावविरतो नो जातुचिद्वेदकः ।
शुद्धैकात्ममये महस्यचलितैरासेव्यतां ज्ञानिता ।।५-१९७।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘निपुणैः अज्ञानिता त्यज्यतां’’ (निपुणैः) samyagdraShTi jIvoe (अज्ञानिता) paradravyamAn AtmabuddhirUp mithyAtvapariNati (त्यज्यतां) je rIte maTe te rIte sarvathA maTADavAyogya chhe. kevA chhe samyagdraShTi jIvo? ‘‘महसि अचलितैः’’ shuddha chidrUpanA anubhavamAn akhanD dhArArUp magna chhe. kevo chhe shuddha chidrUpano anubhav? ‘‘शुद्धैकात्ममये’’ (शुद्ध) samasta upAdhithI rahit evun je (एकात्म) ekalun jIvadravya (मये) te-svarUp chhe. bIjun shun karavAnun chhe? ‘‘ज्ञानिता आसेव्यतां’’ shuddha vastunA anubhavarUp — samyaktvapariNatirUp sarva kAL rahevun te upAdey chhe. shun jANIne evo thAy? ‘‘इति एवं नियमं निरूप्य’’ (इति) je prakAre kahe chhe (एवं नियमं) evA vastusvarUp pariNamananA nishchayane (निरूप्य) avadhArIne. te vastunun svarUp kevun? ‘‘अज्ञानी नित्यं वेदकः भवेत्’’ (अज्ञानी) mithyAdraShTi jIv (नित्यं) sarva kALe (वेदकः भवेत्) dravyakarmano, bhAvakarmano bhoktA thAy chhe evo nishchay chhe; mithyAtvanun pariNaman evun ja chhe. kevo chhe agnAnI? ‘‘प्रकृतिस्वभावनिरतः’’ (प्रकृति)