kahAnajainashAstramALA ]
jIvadravya, temane (कर्तृता) ‘jIvadravya pudgalakarmanun kartA, pudgaladravya jIvabhAvanun kartA’ evo sambandh (कुतः) kem hoy? arthAt kAI paN nathI hoto. shA kAraNathI? ‘‘कर्तृकर्मसम्बन्धाभावे’’ (कर्तृ) jIv kartA, (कर्म) gnAnAvaraNAdi karma — evo chhe je (सम्बन्ध) be dravyano ekasambandh, evo (अभावे) dravyano svabhAv nathI te kAraNathI. te paN shA kAraNathI? ‘‘सर्वः अपि सम्बन्धः नास्ति’’ (सर्वः) je koI vastu chhe te (अपि) joke ekakShetrAvagAharUp chhe topaN (सम्बन्धः नास्ति) potapotAnA svarUpe chhe, koI dravya koI dravya sAthe tanmayarUp maLatun nathI, evun vastunun svarUp chhe. tethI jIv pudgalakarmano kartA nathI. 8-200.
सम्बन्ध एव सकलोऽपि यतो निषिद्धः ।
पश्यन्त्वकर्तृ मुनयश्च जनाश्च तत्त्वम् ।।९-२०१।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘तत् वस्तुभेदे कर्तृकर्मघटना न अस्ति’’ (तत्) te kAraNathI (वस्तुभेदे) ‘jIvadravya chetanasvarUp, pudgaladravya achetanasvarUp’ evo bhed anubhavatAn, (कर्तृकर्मघटना) ‘jIvadravya kartA, pudgalapinD karma, evo vyavahAr (न अस्ति) sarvathA nathI. to kevo chhe? ‘‘मुनयः जनाः तत्त्वम् अकर्तृ पश्यन्तु’’ (मुनयः जनाः) samyagdraShTi chhe je jIvo te (तत्त्वम्) jIvasvarUpane (अकर्तृ पश्यन्तु) ‘kartA nathI’ evun anubhavo – AsvAdo. shA kAraNathI? ‘‘यतः एकस्य वस्तुनः अन्यतरेण सार्धं सकलोऽपि सम्बन्धः निषिद्धः एव’’ (यतः) kAraN ke (एकस्य वस्तुनः) shuddha jIvadravyanun (अन्यतरेण सार्धं) pudgaladravya sAthe (सकलः अपि) dravyarUp, guNarUp athavA paryAyarUp (सम्बन्धः) ekatvapaNun (निषिद्धः एव) atIt-anAgat-vartamAn kALamAn varjyun chhe. bhAvArtha Am chhe ke anAdinidhan je dravya jevun chhe te tevun ja chhe, anya dravya sAthe maLatun nathI; tethI jIvadravya pudgalakarmanun akartA chhe. 9-201.