190
मज्ञानमग्नमहसो बत ते वराकाः ।
कर्ता स्वयं भवति चेतन एव नान्यः ।।१०-२०२।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘बत ते वराकाः कर्म कुर्वन्ति’’ (बत) dukhanI sAthe kahe chhe ke, (ते वराकाः) evo je mithyAdraShTi jIvarAshi te (कर्म कुर्वन्ति) moh- rAg-dveSharUp ashuddha pariNati kare chhe; — kevo chhe? ‘‘अज्ञानमग्नमहसः’’ (अज्ञान) mithyAtvarUp bhAvanA kAraNe (मग्न) AchchhAdavAmAn Avyo chhe (महसः) shuddha chaitanyaprakAsh jeno, evo chhe; — ‘‘तु ये इमम् स्वभावनियमं न कलयन्ति’’ (तु) kAraN ke (ये) je, (इमम् स्वभावनियमं) ‘jIvadravya gnAnAvaraNAdi pudgalapinDanun kartA nathI’ evA vastusvabhAvane (न कलयन्ति) svAnubhavapratyakShapaNe anubhavato nathI. bhAvArtha Am chhe ke — mithyAdraShTi jIvarAshi shuddha svarUpanA anubhavathI bhraShTa chhe, tethI paryAyarat chhe, tethI mithyAtva-rAg-dveSh — ashuddha pariNAmarUp pariName chhe. ‘‘ततः भावकर्मकर्ता चेतनः एव स्वयं भवति, न अन्यः’’ (ततः) te kAraNathI (भावकर्म) mithyAtva-rAg-dveSh — ashuddha chetanArUp pariNAmanun, (कर्ता चेतनः एव स्वयं भवति) vyApya-vyApakarUp pariName chhe evun jIvadravya pote kartA thAy chhe, (न अन्यः) pudgalakarma kartA thatun nathI. bhAvArtha Am chhe ke — jIv mithyAdraShTi hoto thako jevA ashuddha bhAvorUpe pariName chhe tevA bhAvono kartA thAy chhe — evo siddhAnta chhe. 10-202.
रज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषंगात्कृतिः ।
जीवस्यैव च कर्म तच्चिदनुगं ज्ञाता न यत्पुद्गलः ।।११-२०३।।