kahAnajainashAstramALA ]
khanDAnvay sahit artha — ‘‘ततः अस्य जीवः कर्ता च तत् चिदनुगं जीवस्य एव कर्म’’ (ततः) te kAraNathI (अस्य) rAgAdi ashuddha chetanApariNAmanun, (जीवः कर्ता) jIvadravya te kALe vyApya-vyApakarUp pariNamatun hovAthI kartA chhe (च) ane (तत्) rAgAdi ashuddha pariNaman, (चिद् – अनुगं) ashuddharUp chhe, chetanArUp chhe tethI, (जीवस्य एव कर्म) te kALe vyApya-vyApakarUp jIvadravya pote pariNamatun hovAthI jIvanun karelun chhe. shA kAraNathI? ‘‘यत् पुद्गलः ज्ञाता न’’ (यत्) kAraN ke (पुद्गलः ज्ञाता न) pudgaladravya chetanArUp nathI, rAgAdi pariNAm chetanArUp chhe tethI jIvano kareloe chhe. kahyo chhe je bhAv tene gADho – pAko kare chhe — ‘‘कर्म अकृतं न’’ (कर्म) rAgAdi ashuddha chetanArUp pariNAm (अकृतं न) anAdinidhan AkAshadravyanI jem svayamsiddha chhe em paN nathI, koIthI karAyelo hoy chhe. evo chhe shA kAraNathI? ‘‘कार्यत्वात्’’ kAraN ke ghaDAnI jem Upaje chhe, vinashe chhe tethI pratIti evI ke karatUtarUp (-kAryarUp) chhe. (च) tathA ‘‘तत् जीवप्रकृत्योः द्वयोः कृतिः न’’ (तत्) rAgAdi ashuddha chetan pariNaman (जीव) chetanadravya ane (प्रकृत्योः) pudgaladravya evAn (द्वयोः) be dravyonun (कृतिः न) karatUt nathI. bhAvArtha Am chhe ke — koI em mAnashe ke jIv tathA karma maLatAn rAgAdi ashuddha chetan pariNAm thAy chhe, tethI banne dravya kartA chhe. samAdhAn Am chhe ke banne dravya kartA nathI, kAraN ke rAgAdi ashuddha pariNAmonun bAhya kAraN — nimittamAtra pudgalakarmano uday chhe, antarang kAraN vyApya-vyApakarUp jIvadravya vibhAvarUp pariName chhe; tethI jIvane kartApaNun ghaTe chhe, pudgalakarmane kartApaNun ghaTatun nathI; kAraN ke ‘‘अज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषङ्गात्’’ (अज्ञायाः) achetanadravyarUp chhe je (प्रकृतेः) gnAnAvaraNAdi dravyakarma, tene (स्वकार्य) potAnA karatUtanA (फल) phaLanA arthAt sukh-dukhanA (भुग्भाव) bhoktApaNAno (अनुषङ्गात्) prasang AvI paDe. bhAvArtha Am chhe ke — je dravya je bhAvanun kartA hoy chhe te, te dravyanun bhoktA paN hoy chhe. Am hotAn rAgAdi ashuddha chetan pariNAm jo jIv-karma bannee maLIne karyA hoy to banne bhoktA thashe; parantu banne bhoktA to nathI. kAraN ke jIvadravya chetan chhe te kAraNe sukh-dukhanun bhoktA hoy em ghaTe chhe, pudgaladravya achetan hovAthI sukh-dukhanun bhoktA ghaTatun nathI. tethI rAgAdi ashuuddha chetanapariNamanano ekalo sansArI jIv kartA chhe, bhoktA paN chhe. vaLI A arthane gADho – pAko kare chhe