kahAnajainashAstramALA ]
बहिर्लुठति यद्यपि स्फु टदनन्तशक्तिः स्वयं तथाऽप्यपरवस्तुनो विशति नान्यवस्त्वन्तरम् ।
स्वभावनियतं यतः सकलमेव वस्त्विष्यते स्वभावचलनाकुलः किमिह मोहितः क्लिश्यते ।।२०-२१२।।
khanDAnvay sahit artha — jIvano svabhAv evo chhe ke sakaL gneyane jANe chhe. koI mithyAdraShTi jIv evun jANashe ke gneyavastune jANatAn jIvane ashuddhapaNun ghaTe chhe. tenun samAdhAn em chhe ke ashuddhapaNun ghaTatun nathI, jIvavastuno evo ja svabhAv chhe ke samasta gneyavastune jANe chhe. ahInthI sharU karIne evo bhAv kahe chhe — ‘‘
jIv samasta gneyane jANe chhe em dekhIne (स्वभाव) jIvanA shuddha svarUpathI (चलन) skhalitapaNun jANI (आकुलः) khedakhinna thato mithyAdraShTi jIv (मोहितः) mithyAtvarUp agnAnapaNAne AdhIn thaI (किं क्लिश्यते) kem khedakhinna thAy chhe? ‘‘यतः स्वभावनियतं सकलम् एव वस्तु इष्यते’’ (यतः) kAraN ke (सकलम् एव वस्तु) je koI jIvadravya athavA pudgaladravya ityAdi chhe te badhun (स्वभावनियतं) niyamathI potAnA svarUpe chhe evun (इष्यते) anubhavagochar thAy chhe. A ja artha pragaT karIne kahe chhe — ‘‘यद्यपि स्फु टदनन्तशक्तिः स्वयं बहिर्लुठति’’ (यद्यपि) joke pratyakShapaNe evun chhe ke (स्फु टत्) sadAkAL pragaT chhe (अनन्तशक्तिः) avinashvar chetanAshakti jenI evun jIvadravya (स्वयं बहिः लुठति) svayam samasta gneyane jANIne gneyAkArarUpe pariName chhe – evo jIvano svabhAv chhe, ‘‘तथापि अन्यवस्त्वन्तरम्’’ (तथापि) topaN (अन्यवस्त्वन्तरम्) ek koI jIvadravya athavA pudgaladravya ‘‘अपरवस्तुनः न विशति’’ koI anya dravyamAn pravesh karatun nathI; vastusvabhAv evo chhe. bhAvArtha Am chhe ke jIvadravya samasta gneyavastune jANe chhe evo to svabhAv chhe, parantu gnAn gneyarUp thatun nathI, gney paN gnAnadravyarUp pariNamatun nathI – evI vastunI maryAdA chhe. 20-212.