242
kShetrane jANe chhe, potAnA pradeshothI sarvathA shUnya chhe evun (न अनुभवति) mAnato nathI; gnAnavastu gneyanA kShetrane jANe chhe, gneyakShetrarUp nathI em mAne chhe. kevo chhe syAdvAdI? ‘‘त्यक्तार्थः अपि’’ gneyakShetranI AkRutirUpe pariName chhe gnAn, em mAne chhe topaN gnAn potAnA kShetrarUp chhe — em mAne chhe. vaLI kevo chhe syAdvAdI? ‘‘स्वधामनि वसन्’’ gnAnavastu potAnA pradeshomAn chhe em anubhave chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘परक्षेत्रे नास्तितां विदन्’’ (परक्षेत्रे) gneyapradeshanI AkRutirUpe pariNamyun chhe gnAn, temAn (नास्तितां विदन्) nAstipaNun mAne chhe arthAt jANe chhe to jANo topaN etAvanmAtra (eTalun mAtra) gnAnanun kShetra nathI – em mAne chhe syAdvAdI. vaLI kevo chhe? ‘‘परात् आकारकर्षी’’ parakShetranI AkRutirUpe pariNamyo chhe gnAnano paryAy, tenAthI bhinnapaNe gnAnavastunA pradeshono anubhav karavAne samartha chhe. tethI syAdvAd vastusvarUpano sAdhak, ekAntapaNun vastusvarUpanun ghAtak; tethI syAdvAd upAdey chhe. 9-255.
सीदत्येव न किञ्चनापि कलयन्नत्यन्ततुच्छः पशुः ।
पूर्णस्तिष्ठति बाह्यवस्तुषु मुहुर्भूत्वा विनश्यत्स्वपि ।।१०-२५६।।
khanDAnvay sahit artha — bhAvArtha Am chhe ke koI mithyAdraShTi jIv evo chhe ke je vastune paryAyamAtra mAne chhe, dravyarUp nathI mAnato; tethI gneyavastunA atIt- anAgat-vartamAnakAL sambandhI anek avasthAbhed chhe, temane jANatAn gnAnanA paryAyarUp anek avasthAbhed thAy chhe, temAn gneyasambandhI pahelo avasthAbhed vinashe chhe, te avasthAbhed vinashatAn tenI AkRutirUpe pariNamelA gnAnaparyAyano avasthAbhed paN vinashe chhe, teno — avasthAbhedano — vinAsh thatAn ekAntavAdI mULathI gnAn- vastuno vinAsh mAne chhe. tenA prati samAdhAn Am chhe ke gnAnavastu avasthAbhedathI vinashe chhe, dravyarUpe vichAratAn potAnI jANapaNArUp avasthAthI shAshvat chhe, na Upaje chhe, na vinashe chhe — Avun samAdhAn syAdvAdI kare chhe. e ja kahe chhe — ‘‘पशुः सीदति