kahAnajainashAstramALA ]
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अस्य पुंसः सर्वे एव भावाः भिन्नाः’’ (अस्य) vidyamAn chhe evA (पुंसः) shuddha chaitanyadravyathI (सर्वे) jeTalA chhe te badhA (भावाः) bhAv arthAt ashuddha vibhAvapariNAm (एव) nishchayathI (भिन्नाः) bhinna chhe — jIvasvarUpathI nirALA chhe. te kyA bhAv? ‘‘वर्णाद्याः वा रागमोहादयः वा’’ (वर्णाद्याः) ek karma achetan shuddha pudgalapinDarUp chhe te to jIvasvarUpathI nirALA ja chhe; (वा) ek to evA chhe ke (रागमोहादयः) vibhAvarUp-ashuddharUp chhe, dekhatAn chetan jevA dekhAy chhe, evA je rAg-dveeSh-moharUp jIvasambandhI pariNAmo teo paN, shuddha jIvasvarUpane anubhavatAn, jIvasvarUpathI bhinna chhe. ahIn koI prashna kare chhe ke vibhAvapariNAmone jIvasvarUpathI ‘bhinna’ kahyA, tyAn ‘bhinna’no bhAvArtha to hun samajyo nahi; ‘bhinna’ kahetAn, ‘bhinna’ chhe te vasturUp chhe ke ‘bhinna’ chhe te avasturUp chhe? uttar Am chhe ke avasturUp chhe.
te kAraNe ja (अन्तःतत्त्वतः पश्यतः) shuddha svarUpano anubhavashIl chhe je jIv tene (अमी) vibhAvapariNAmo (द्रष्टाः) draShTigochar (नो स्युः) nathI thatA; ‘‘परं एकं द्रष्टम् स्यात्’’ (परं) utkRuShTa chhe evun (एकं) shuddha chaitanyadravya (द्रष्टम्) draShTigochar (स्यात्) thAy chhe. bhAvArtha Am chhe ke varNAdik ane rAgAdik vidyamAn dekhAy chhe topaN svarUp anubhavatAn svarUpamAtra chhe, tethI vibhAvapariNatirUp vastu to kAI nathI. 5-37.
तदेव तत्स्यान्न कथंचनान्यत् ।
पश्यन्ति रुक्मं न कथंचनासिम् ।।६-३८।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अत्र येन यत् किञ्चित् निर्वर्त्यते तत् तत् एव स्यात्, कथञ्चन न अन्यत्’’ (अत्र) vastunun svarUp vichAratAn (येन) mULakAraNarUp vastuthI (यत् किञ्चित्) je kAI kAryaniShpattirUp vastuno pariNAm (निर्वर्त्यते) paryAyarUp nIpaje chhe, (तत्) je nIpajyo chhe te paryAy (तत् एव स्यात्) nIpajyo thako je