54
(jIv to) evo chhe. to pachhI kevun chhe pudgal? te ja kahe chhe — ‘‘(इमां स्वपरपरिणतिं) अजानन्’’ (इमां) pragaT chhe evAn (स्व) potAnAn ane (पर) anya samasta paradravyonAn (परिणतिं) dravya-guN-paryAy Adine (अजानन्) nathI jANatun — evun chhe pudgaladravya. bhAvArtha Am chhe ke jIvadravya gnAtA chhe, pudgalakarma gney chhe — evo jIvane ane karmane gneyagnAyakasambandh chhe topaN vyApyavyApakasambandh nathI; dravyonun atyanta bhinnapaNun chhe, ekapaNun nathI. kevo chhe bhedagnAnarUp anubhav? ‘‘क्रकचवत् अदयं सद्यः भेदं उत्पाद्य’’ jeNe karavatanI mAphak nirday rIte (ugra rIte) shIghra ja jIv ane pudgalano bhed utpanna karyo chhe. 5-50.
khanDAnvay sahit artha — ‘‘यः परिणमति स कर्ता भवेत्’’ (यः) je koI sattAmAtra vastu te (परिणमति) je koI avasthA chhe te-rUp pote ja chhe tethI (स कर्ता भवेत्) te avasthAnI te sattAmAtra vastu ‘kartA’ paN hoy chhe; ane Am kahevun viruddha paN nathI, kAraN ke avasthA paN chhe. ‘‘यः परिणामः तत् कर्म’’ (यः परिणामः) te dravyano je koI svabhAv — pariNAm chhe (तत् कर्म) te — dravyano pariNAm — ‘karma’ e nAmathI kahevAy chhe. ‘‘या परिणतिः सा क्रिया’’ (या परिणतिः) dravyanun je kaI pUrva avasthAthI uttar avasthArUp thavun (सा क्रिया) tenun nAm ‘kriyA’ kahevAy chhe. jevI rIte mATI ghaTarUp thAy chhe tethI mATI ‘kartA’ kahevAy chhe, nIpajelo ghaDo ‘karma’ kahevAy chhe tathA mATIpinDathI ghaDArUp thavun ‘kriyA’ kahevAy chhe; tevI ja rIte sattvarUp vastu ‘kartA’ kahevAy chhe, te dravyano nIpajelo pariNAm ‘karma’ kahevAy chhe ane te kriyArUp thavun ‘kriyA’ kahevAy chhe.
न भिन्नं’’ (वस्तुतया) sattAmAtra vastunA svarUpano anubhav karatAn (त्रयम्) kartA-karma- kriyA evA traN bhed (अपि) nishchayathI (न भिन्नं) traN sattva to nathI, ek ja sattva chhe. bhAvArtha Am chhe ke kartA-karma-kriyAnun svarUp to A prakAre chhe, tethI gnAnAvaraNAdi dravyapinDarUp karmano kartA jIvadravya chhe em jANavun jUThun chhe; kem ke