58
mithyAtvarUpI andhakAr? ‘‘परं’’ paradravyasvarUp chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘उच्चकैः दुर्वारं’’ atishay dhITh chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘महाहंकाररूपं’’ (महाहंकार) ‘hun dev, hun manuShya, hun tiryanch, hun nArak’ evI je karmanA paryAyamAn Atmabuddhi (रूपं) te ja chhe svarUp jenun evo chhe. ‘‘यदि तद् भूतार्थपरिग्रहेण एकवारं विलयं व्रजेत्’’ (यदि) jo kadI, (तत्) evo chhe je mithyAtva-andhakAr te (भूतार्थपरिग्रहेण) shuddhasvarUp-anubhav vaDe (एकवारं) antarmuhUrtamAtra (विलयं व्रजेत्) vinAshane pAme to, [bhAvArtha Am chhe ke jIvane yadyapi mithyAtva-andhakAr ananta kALathI chAlyo Avyo chhe tathApi jo samyaktva thAy to mithyAtva chhUTe, jo ek vAr chhUTe to,] ‘‘अहो तत् आत्मनः भूयः बन्धनं किं भवेत्’’ (अहो) he jIv! (तत्) te kAraNathI (आत्मनः) AtmAne arthAt jIvane (भूयः) pharIne (बन्धनं किं भवेत्) ekatvabuddhi shun thAy? arthAt na thAy. kevo chhe AtmA? ‘‘ज्ञानघनस्य’’ gnAnano samUh chhe. bhAvArtha — shuddhasvarUpano anubhav thatAn sansAramAn paribhramaN thatun nathI. 10 – 55.
khanDAnvay sahit artha — ‘‘आत्मा आत्मभावान् करोति’’ (आत्मा) jIvadravya (आत्मभावान्) potAnA shuddhachetanArUp athavA ashuddhachetanArUp rAg-dveSh-mohabhAv, (करोति) te-rUpe pariName chhe. ‘‘परः परभावान् सदा करोति’’ (परः) pudgaladravya (परभावान्) pudgaladravyanA gnAnAvaraNAdirUp paryAyane (सदा) traNe kALe (करोति) kare chhe. ‘‘हि आत्मनः भावाः आत्मा एव’’ (हि) nishchayathI (आत्मनः भावाः) jIvanA pariNAm (आत्मा एव) jIv ja chhe. bhAvArtha Am chhe ke chetanApariNAmane jIv kare chhe, te chetanapariNAm paN jIv ja chhe, dravyAntar thayun nathI. ‘‘परस्य ते परः एव’’ (परस्य) pudgaladravyanA (ते) pariNAm (परः एव) pudgaladravya chhe, jIvadravya thayun nathI. bhAvArtha Am chhe ke gnAnAvaraNAdi karmanun kartA pudgal chhe ane vastu paN pudgal chhe, dravyAntar nathI. 11 – 56.