60
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अमी स्वयम् शुद्धज्ञानमयाः अपि अज्ञानात् आकुलाः कर्त्रीभवन्ति’’ (अमी) sarva sansArI mithyAdraShTi jIv (स्वयम्) sahajathI (शुद्धज्ञानमयाः) shuddhasvarUp chhe (अपि) topaN (अज्ञानात्) mithyA draShTine lIdhe (आकुलाः) Akulit thatA thakA (कर्त्रीभवन्ति) baLajorIthI ja kartA thAy chhe. shA kAraNathI? ‘‘विकल्पचक्रकरणात्’’ (विकल्प) anek rAgAdinA (चक्र) samUhane (करणात्) karavAthI. konI mAphak? ‘‘वातोत्तरङ्गाब्धिवत्’’ (वात) pavanathI (उत्तरङ्ग) DolatA-UchhaLatA (अब्धिवत्) samudranI mAphak. bhAvArtha Am chhe ke jevI rIte samudra svarUpe nishchaL chhe, pavanathI prerit thaIne UchhaLe chhe ane UchhaLavAno kartA paN thAy chhe, tevI rIte jIvadravya svarUpathI akartA chhe, karmasanyogathI vibhAvarUpe pariName chhe tethI vibhAvapaNAno kartA paN thAy chhe; parantu agnAnathI, svabhAv to nathI. draShTAnta kahe chhe – ‘‘मृगाः मृगतृष्णिकां अज्ञानात् जलधिया पातुं धावन्ति’’ (मृगाः) jem haraNo (मृगतृष्णिकां) mRugajaLane (अज्ञानात्) mithyA bhrAntithI (जलधिया) pANInI buddhie (पातुं धावन्ति) pIvA mATe doDe chhe ane ‘‘जनाः रज्जौ तमसि अज्ञानात् भुजगाध्यासेन द्रवन्ति’’ (जनाः) jem manuShya jIvo (रज्जौ) doraDAmAn (तमसि) andhakAr viShe (अज्ञानात्) bhrAntine lIdhe (भुजगाध्यासेन) sarpanI buddhithI (द्रवन्ति) Dare chhe. 13 – 58.
जानाति हंस इव वाःपयसोर्विशेषम् ।
जानीत एव हि करोति न किञ्चनापि ।।१४-५९।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘यः तु परात्मनोः विशेषम् जानाति’’ (यः तु) je koI samyagdraShTi jIv (पर) dravyakarmapinD ane (आत्मनोः) shuddha chaitanyamAtranun (विशेषम्) bhinnapaNun (जानाति) anubhave chhe. shun karIne anubhave chhe? ‘‘ज्ञानात् विवेचकतया’’ (ज्ञानात्) samyaggnAn dvArA (विवेचकतया) lakShaNabhed karIne. tenun vivaraN — shuddha chaitanyamAtra jIvanun lakShaN, achetanapaNun pudgalanun lakShaN; tethI jIv ane pudgal