62
(उल्लसति) pragaT thAy chhe tem. bhAvArtha Am chhe ke — jem agnisanyogathI pANI Unun karavAmAn Ave chhe, kahevAmAn paN ‘Unun pANI’ em kahevAy chhe, topaN svabhAv vichAratAn uShNapaNun agninun chhe, pANI to svabhAvathI shItaL chhe – Avun bhedagnAn, vichAratAn Upaje chhe. bIjun draShTAnta ‘‘एव लवणस्वादभेदव्युदासः ज्ञानात् उल्लसति’’ (एव) jem (लवण) khAro ras, tenA (स्वादभेद) vyanjanathI bhinnapaNA vaDe ‘khAro lavaNano svabhAv’ evun jANapaNun tenAthI (व्युदासः) ‘vyanjan khArun’ em kahevAtun – jaNAtun te chhUTyun; (Avun) (ज्ञानात्) nij svarUpanA jANapaNA dvArA (उल्लसति) pragaT thAy chhe. bhAvArtha Am chhe ke jem lavaNanA sanyogathI vyanjanano sambhAr karavAmAn Ave chhe tyAn ‘khArun vyanjan’ em kahevAy chhe, jaNAy paN chhe; svarUp vichAratAn khArun lavaN chhe, vyanjan jevun chhe tevun ja chhe. 15 – 60.
khanDAnvay sahit artha — ‘‘एवं आत्मा आत्मभावस्य कर्ता स्यात्’’ (एवं) sarvathA prakAre (आत्मा) AtmA arthAt jIvadravya (आत्मभावस्य कर्ता स्यात्) potAnA pariNAmano kartA hoy chhe, ‘‘परभावस्य कर्ता न क्वचित् स्यात्’’ (परभावस्य) karmarUp achetan pudgaladravyano (कर्ता क्वचित् न स्यात्) kyArey traNe kALe kartA hoto nathI. kevo chhe AtmA? ‘‘ज्ञानम् अपि आत्मानम् कुर्वन्’’ (ज्ञानम्) shuddha chetanAmAtra pragaTarUp siddha-avasthA (अपि) te-rUp paN (आत्मानम् कुर्वन्) pote tadrUpe pariName chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘अज्ञानम् अपि आत्मानम् कुर्वन्’’ (अज्ञानम्) ashuddha chetanArUp vibhAvapariNAm (अपि) te-rUp paN (आत्मानम् कुर्वन्) pote tadrUpe pariName chhe. bhAvArtha Am chhe ke – jIvadravya ashuddha chetanArUp pariName chhe, shuddha chetanArUp pariName chhe, tethI je kALe je chetanArUp pariName chhe te kALe te ja chetanA sAthe vyApya-vyApakarUp chhe, tethI te kALe te ja chetanAnun kartA chhe; topaN pudgalapinDarUp je gnAnAvaraNAdi karma chhe tenI sAthe to vyApya-vyApakarUp nathI, tethI tenun kartA nathI. ‘‘अञ्जसा’’ samastapaNe Avo artha chhe. 16 – 61.