64
pinDarUp ATh karmane (न करोति) karatun nathI (तर्हि) to (कः तत् कुरुते) tene koN kare chhe? bhAvArtha Am chhe ke — jIvanA karavAthI gnAnAvaraNAdi karma thAy chhe evI bhrAnti Upaje chhe, tenA prati uttar Am chhe ke pudgaladravya pariNAmI chhe, svayam sahaj ja karmarUp pariName chhe. 18 – 63.
स्वभावभूता परिणामशक्तिः ।
यमात्मनस्तस्य स एव कर्ता ।।१९-६४।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘इति खलु पुद्गलस्य परिणामशक्तिः स्थिता’’ (इति) A rIte (खलु) nishchayathI (पुद्गलस्य) mUrta dravyano (परिणामशक्तिः) pariNamanasvarUp svabhAv (स्थिता) anAdinidhan vidyamAn chhe. kevo chhe? ‘‘स्वभावभूता’’ sahajarUp chhe. vaLI kevo chhe? ‘‘अविघ्ना’’ nirvighnarUp chhe. ‘‘तस्यां स्थितायां सः आत्मनः यम् भावं करोति सः तस्य कर्ता भवेत्’’ (तस्यां स्थितायां) te pariNAmashakti hotAn (सः) pudgaladravya (आत्मनः) potAnA achetanadravyasambandhI (यम् भावं करोति) je pariNAmane kare chhe, (सः) pudgaladravya (तस्य कर्ता भवेत्) te pariNAmanun kartA thAy chhe. bhAvArtha Am chhe ke — gnAnAvaraNAdi karmarUpe pudgaladravya pariName chhe ane te bhAvano kartA pudgaladravya thAy chhe. 19 – 64.
स्वभावभूता परिणामशक्तिः ।
यं स्वस्य तस्यैव भवेत् स कर्ता ।।२०-६५।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘जीवस्य परिणामशक्तिः स्थिता इति’’ (जीवस्य)