184
ane mukta evā vikalpathī rahit chhe; dravyanun svarūp jevun chhe tevun ja chhe. shun karatun thakun jīvadravya (arthāt gnānapuñj) evun chhe? ‘‘अखिलान् कर्तृभोक्त्रादिभावान् सम्यक् प्रलयम् नीत्वा’’ (अखिलान्) gaṇanā karatān anant chhe evā je (कर्तृ) ‘jīv kartā chhe’ evo vikalpa, (भोक्तृ) ‘jīv bhoktā chhe’ evo vikalpa, (आदिभावान्) ityādi anant bhed temano (सम्यक्) mūḷathī (प्रलयम् नीत्वा) vināsh karīne. ām kahe chhe. 1-193.
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘अस्य चितः कर्तृत्वं न स्वभावः’’ (अस्य चितः) chaitanyamātrasvarūp jīvano, (कर्तृत्वं) gnānāvaraṇādi karmane kare athavā rāgādi pariṇāmane kare evo (न स्वभावः) sahajano guṇ nathī; [draṣhṭānta kahe chhe — ] ‘‘वेदयितृत्ववत्’’ jem jīv karmano bhoktā paṇ nathī. bhāvārtha ām chhe ke — jo jīvadravya karmanun bhoktā hoy to kartā hoy; te to bhoktā paṇ nathī, tethī kartā paṇ nathī. ‘‘अयं कर्ता अज्ञानात् एव’’ (अयं) ā ja jīv (कर्ता) rāgādi ashuddha pariṇāmane kare chhe evun paṇ chhe te shā kāraṇathī? (अज्ञानात् एव) karmajanit bhāvamān ātmabuddhi evo chhe je mithyātvarūp vibhāvapariṇām, tenā kāraṇe jīv kartā chhe. bhāvārtha ām chhe ke — jīvavastu rāgādi vibhāvapariṇāmanī kartā chhe evo jīvano svabhāvaguṇ nathī, parantu ashuddharūp vibhāvapariṇati chhe. ‘‘तदभावात् अकारकः’’ (तदभावात्) mithyātva-rāg-dveṣharūp vibhāvapariṇati maṭe chhe, te maṭatān (अकारकः) jīv sarvathā akartā thāy chhe. 2-194.
स्फु रच्चिज्ज्योतिर्भिश्छुरितभुवनाभोगभवनः ।
स खल्वज्ञानस्य स्फु रति महिमा कोऽपि गहनः ।।३-१९५।।