190
मज्ञानमग्नमहसो बत ते वराकाः ।
कर्ता स्वयं भवति चेतन एव नान्यः ।।१०-२०२।।
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘बत ते वराकाः कर्म कुर्वन्ति’’ (बत) duḥkhanī sāthe kahe chhe ke, (ते वराकाः) evo je mithyādraṣhṭi jīvarāshi te (कर्म कुर्वन्ति) moh- rāg-dveṣharūp ashuddha pariṇati kare chhe; — kevo chhe? ‘‘अज्ञानमग्नमहसः’’ (अज्ञान) mithyātvarūp bhāvanā kāraṇe (मग्न) āchchhādavāmān āvyo chhe (महसः) shuddha chaitanyaprakāsh jeno, evo chhe; — ‘‘तु ये इमम् स्वभावनियमं न कलयन्ति’’ (तु) kāraṇ ke (ये) je, (इमम् स्वभावनियमं) ‘jīvadravya gnānāvaraṇādi pudgalapiṇḍanun kartā nathī’ evā vastusvabhāvane (न कलयन्ति) svānubhavapratyakṣhapaṇe anubhavato nathī. bhāvārtha ām chhe ke — mithyādraṣhṭi jīvarāshi shuddha svarūpanā anubhavathī bhraṣhṭa chhe, tethī paryāyarat chhe, tethī mithyātva-rāg-dveṣh — ashuddha pariṇāmarūp pariṇame chhe. ‘‘ततः भावकर्मकर्ता चेतनः एव स्वयं भवति, न अन्यः’’ (ततः) te kāraṇathī (भावकर्म) mithyātva-rāg-dveṣh — ashuddha chetanārūp pariṇāmanun, (कर्ता चेतनः एव स्वयं भवति) vyāpya-vyāpakarūp pariṇame chhe evun jīvadravya pote kartā thāy chhe, (न अन्यः) pudgalakarma kartā thatun nathī. bhāvārtha ām chhe ke — jīv mithyādraṣhṭi hoto thako jevā ashuddha bhāvorūpe pariṇame chhe tevā bhāvono kartā thāy chhe — evo siddhānta chhe. 10-202.
रज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषंगात्कृतिः ।
जीवस्यैव च कर्म तच्चिदनुगं ज्ञाता न यत्पुद्गलः ।।११-२०३।।