kahānajainashāstramāḷā ]
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘ततः अस्य जीवः कर्ता च तत् चिदनुगं जीवस्य एव कर्म’’ (ततः) te kāraṇathī (अस्य) rāgādi ashuddha chetanāpariṇāmanun, (जीवः कर्ता) jīvadravya te kāḷe vyāpya-vyāpakarūp pariṇamatun hovāthī kartā chhe (च) ane (तत्) rāgādi ashuddha pariṇaman, (चिद् – अनुगं) ashuddharūp chhe, chetanārūp chhe tethī, (जीवस्य एव कर्म) te kāḷe vyāpya-vyāpakarūp jīvadravya pote pariṇamatun hovāthī jīvanun karelun chhe. shā kāraṇathī? ‘‘यत् पुद्गलः ज्ञाता न’’ (यत्) kāraṇ ke (पुद्गलः ज्ञाता न) pudgaladravya chetanārūp nathī, rāgādi pariṇām chetanārūp chhe tethī jīvano kareloe chhe. kahyo chhe je bhāv tene gāḍho – pāko kare chhe — ‘‘कर्म अकृतं न’’ (कर्म) rāgādi ashuddha chetanārūp pariṇām (अकृतं न) anādinidhan ākāshadravyanī jem svayansiddha chhe em paṇ nathī, koīthī karāyelo hoy chhe. evo chhe shā kāraṇathī? ‘‘कार्यत्वात्’’ kāraṇ ke ghaḍānī jem ūpaje chhe, vinashe chhe tethī pratīti evī ke karatūtarūp (-kāryarūp) chhe. (च) tathā ‘‘तत् जीवप्रकृत्योः द्वयोः कृतिः न’’ (तत्) rāgādi ashuddha chetan pariṇaman (जीव) chetanadravya ane (प्रकृत्योः) pudgaladravya evān (द्वयोः) be dravyonun (कृतिः न) karatūt nathī. bhāvārtha ām chhe ke — koī em mānashe ke jīv tathā karma maḷatān rāgādi ashuddha chetan pariṇām thāy chhe, tethī banne dravya kartā chhe. samādhān ām chhe ke banne dravya kartā nathī, kāraṇ ke rāgādi ashuddha pariṇāmonun bāhya kāraṇ — nimittamātra pudgalakarmano uday chhe, antaraṅg kāraṇ vyāpya-vyāpakarūp jīvadravya vibhāvarūp pariṇame chhe; tethī jīvane kartāpaṇun ghaṭe chhe, pudgalakarmane kartāpaṇun ghaṭatun nathī; kāraṇ ke ‘‘अज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषङ्गात्’’ (अज्ञायाः) achetanadravyarūp chhe je (प्रकृतेः) gnānāvaraṇādi dravyakarma, tene (स्वकार्य) potānā karatūtanā (फल) phaḷanā arthāt sukh-duḥkhanā (भुग्भाव) bhoktāpaṇāno (अनुषङ्गात्) prasaṅg āvī paḍe. bhāvārtha ām chhe ke — je dravya je bhāvanun kartā hoy chhe te, te dravyanun bhoktā paṇ hoy chhe. ām hotān rāgādi ashuddha chetan pariṇām jo jīv-karma bannee maḷīne karyā hoy to banne bhoktā thashe; parantu banne bhoktā to nathī. kāraṇ ke jīvadravya chetan chhe te kāraṇe sukh-duḥkhanun bhoktā hoy em ghaṭe chhe, pudgaladravya achetan hovāthī sukh-duḥkhanun bhoktā ghaṭatun nathī. tethī rāgādi ashuuddha chetanapariṇamanano ekalo sansārī jīv kartā chhe, bhoktā paṇ chhe. vaḷī ā arthane gāḍho – pāko kare chhe