46
वर्णादिमान्नटति पुद्गल एव नान्यः ।
चैतन्यधातुमयमूर्तिरयं च जीवः ।।१२-४४।।
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘अस्मिन् अविवेकनाटये पुद्गलः एव नटति’’ (अस्मिन्) anant kāḷathī vidyamān chhe evo je (अविवेक) jīv-ajīvanī ekatvabuddhirūp mithyā sanskār te-rūp chhe (नाटये) dhārāsantānarūp vāramvār vibhāvapariṇām, temān (पुद्गलः) pudgal arthāt achetan mūrtimān dravya (एव) nishchayathī (नटति) anādi kāḷathī nāche chhe, ‘‘न अन्यः’’ chetanadravya nāchatun nathī. bhāvārtha ām chhe ke — chetanadravya ane achetanadravya anādi chhe, potapotānā svarūpe chhe, paraspar bhinna chhe. āvo anubhav pragaṭapaṇe sugam chhe; jene ekatvasanskārarūp anubhav chhe te achambo chhe. evun kem anubhave chhe? kem ke ek chetanadravya, ek achetanadravya — e rīte antar to ghaṇun. athavā achambo paṇ nathī, kem ke ashuddhapaṇānā kāraṇe buddhine bhram thāy chhe. jevī rīte dhatūro pītān draṣhṭi vichalit thāy chhe, shvet shaṅkhane pīḷo dekhe chhe, paṇ vastu vichāratān āvī draṣhṭi sahajanī to nathī, draṣhṭidoṣh chhe, draṣhṭidoṣhane dhatūro upādhi paṇ chhe; tevī rīte jīvadravya anādithī karmasanyogarūpe maḷelun ja chālyun āve chhe, maḷelun hovāthī vibhāvarūp ashuddhapaṇe pariṇamī rahyun chhe, ashuddhapaṇānā kāraṇe gnānadraṣhṭi ashuddha chhe, te ashuddha draṣhṭi vaḍe chetanadravyane pudgalakarmanī sāthe ekatvasanskārarūp anubhave chhe — āvo sanskār to vidyamān chhe, paṇ vastusvarūp vichāratān āvī ashuddha draṣhṭi sahajanī to nathī, ashuddha chhe, draṣhṭidoṣh chhe ane draṣhṭidoṣhane pudgalapiṇḍarūp mithyātvakarmano uday upādhi paṇ chhe. have jevī rīte draṣhṭidoṣhathī shvet shaṅkhane pīḷo anubhave chhe to pachhī draṣhṭimān doṣh chhe, shaṅkh to shvet ja chhe, pīḷo dekhatān shaṅkh to pīḷo thayo nathī; tevī rīte mithyā draṣhṭithī chetanavastu ane achetanavastune ek karīne