62
(उल्लसति) pragaṭ thāy chhe tem. bhāvārtha ām chhe ke — jem agnisanyogathī pāṇī ūnun karavāmān āve chhe, kahevāmān paṇ ‘ūnun pāṇī’ em kahevāy chhe, topaṇ svabhāv vichāratān uṣhṇapaṇun agninun chhe, pāṇī to svabhāvathī shītaḷ chhe – āvun bhedagnān, vichāratān ūpaje chhe. bījun draṣhṭānta ‘‘एव लवणस्वादभेदव्युदासः ज्ञानात् उल्लसति’’ (एव) jem (लवण) khāro ras, tenā (स्वादभेद) vyañjanathī bhinnapaṇā vaḍe ‘khāro lavaṇano svabhāv’ evun jāṇapaṇun tenāthī (व्युदासः) ‘vyañjan khārun’ em kahevātun – jaṇātun te chhūṭyun; (āvun) (ज्ञानात्) nij svarūpanā jāṇapaṇā dvārā (उल्लसति) pragaṭ thāy chhe. bhāvārtha ām chhe ke jem lavaṇanā sanyogathī vyañjanano sambhār karavāmān āve chhe tyān ‘khārun vyañjan’ em kahevāy chhe, jaṇāy paṇ chhe; svarūp vichāratān khārun lavaṇ chhe, vyañjan jevun chhe tevun ja chhe. 15 – 60.
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘एवं आत्मा आत्मभावस्य कर्ता स्यात्’’ (एवं) sarvathā prakāre (आत्मा) ātmā arthāt jīvadravya (आत्मभावस्य कर्ता स्यात्) potānā pariṇāmano kartā hoy chhe, ‘‘परभावस्य कर्ता न क्वचित् स्यात्’’ (परभावस्य) karmarūp achetan pudgaladravyano (कर्ता क्वचित् न स्यात्) kyārey traṇe kāḷe kartā hoto nathī. kevo chhe ātmā? ‘‘ज्ञानम् अपि आत्मानम् कुर्वन्’’ (ज्ञानम्) shuddha chetanāmātra pragaṭarūp siddha-avasthā (अपि) te-rūp paṇ (आत्मानम् कुर्वन्) pote tadrūpe pariṇame chhe. vaḷī kevo chhe? ‘‘अज्ञानम् अपि आत्मानम् कुर्वन्’’ (अज्ञानम्) ashuddha chetanārūp vibhāvapariṇām (अपि) te-rūp paṇ (आत्मानम् कुर्वन्) pote tadrūpe pariṇame chhe. bhāvārtha ām chhe ke – jīvadravya ashuddha chetanārūp pariṇame chhe, shuddha chetanārūp pariṇame chhe, tethī je kāḷe je chetanārūp pariṇame chhe te kāḷe te ja chetanā sāthe vyāpya-vyāpakarūp chhe, tethī te kāḷe te ja chetanānun kartā chhe; topaṇ pudgalapiṇḍarūp je gnānāvaraṇādi karma chhe tenī sāthe to vyāpya-vyāpakarūp nathī, tethī tenun kartā nathī. ‘‘अञ्जसा’’ samastapaṇe āvo artha chhe. 16 – 61.