64
piṇḍarūp āṭh karmane (न करोति) karatun nathī (तर्हि) to (कः तत् कुरुते) tene koṇ kare chhe? bhāvārtha ām chhe ke — jīvanā karavāthī gnānāvaraṇādi karma thāy chhe evī bhrānti ūpaje chhe, tenā prati uttar ām chhe ke pudgaladravya pariṇāmī chhe, svayam sahaj ja karmarūp pariṇame chhe. 18 – 63.
स्वभावभूता परिणामशक्तिः ।
यमात्मनस्तस्य स एव कर्ता ।।१९-६४।।
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘इति खलु पुद्गलस्य परिणामशक्तिः स्थिता’’ (इति) ā rīte (खलु) nishchayathī (पुद्गलस्य) mūrta dravyano (परिणामशक्तिः) pariṇamanasvarūp svabhāv (स्थिता) anādinidhan vidyamān chhe. kevo chhe? ‘‘स्वभावभूता’’ sahajarūp chhe. vaḷī kevo chhe? ‘‘अविघ्ना’’ nirvighnarūp chhe. ‘‘तस्यां स्थितायां सः आत्मनः यम् भावं करोति सः तस्य कर्ता भवेत्’’ (तस्यां स्थितायां) te pariṇāmashakti hotān (सः) pudgaladravya (आत्मनः) potānā achetanadravyasambandhī (यम् भावं करोति) je pariṇāmane kare chhe, (सः) pudgaladravya (तस्य कर्ता भवेत्) te pariṇāmanun kartā thāy chhe. bhāvārtha ām chhe ke — gnānāvaraṇādi karmarūpe pudgaladravya pariṇame chhe ane te bhāvano kartā pudgaladravya thāy chhe. 19 – 64.
स्वभावभूता परिणामशक्तिः ।
यं स्वस्य तस्यैव भवेत् स कर्ता ।।२०-६५।।
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘जीवस्य परिणामशक्तिः स्थिता इति’’ (जीवस्य)