Sattasvarup-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 6

 

Page 69 of 103
PDF/HTML Page 81 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 69
amane paṇ darshāvo. jyāre amane astitvano sācho nishchay
thaī jashe tyāre ame shā māṭe parasambandhignāpakānupalambh nāmanā
hetune sācho mānīshun? e to sahaj ja potānī meḷe jūṭh thaī
jashe.’ tyāre tene kahīe chhīe keḥ
jo tamane sarvagnanā
astitvano nishchay karavānī abhilāṣhā chhe, to tamane je
apramāṇanān chashmā lāgī rahyān chhe tene utārīne pramāṇanān chashmā
lagāvo; kāraṇ ke
apramāṇagnānamān vastuno sācho nirṇay
sarvathā thāy ja nahi paṇ pramāṇagnānathī ja yathārthanirṇay thavo
kahyo chhe, shāstramān e ja kahyun chhe keḥ
‘प्रमाणादिष्टसंसिद्धिरन्यथातिप्रसंगतः
(pramāṇaparīkṣhā pānun63)
arthātpramāṇathī ja potānā iṣhṭanī bhalā prakārathī
siddhi thāy chhe. tathā jo em na mānīe to pramāṇ ane
apramāṇano vibhāg na rahe ane tethī sarvane iṣhṭanī sāchī
siddhi thavāthī atiprasaṅg (ativyāpti) nāmano doṣh āve,
māṭe vastunī sāchī siddhi pramāṇathī ja thavī mānī apramāṇanān
chashmā dūr karavā yogya chhe. tyāre teṇe kahyun ke
mane
apramāṇagnānanun svarūp batāvo ke jene jāṇīne hun dūr karun!
tyāre tene uttar āpīe chhīe ke
artha :pramāṇathī ja iṣhṭanī bhalā prakāre siddhi thāy chhe.
bījī rīte aniṣhṭanī paṇ siddhi thavāthī atiprasaṅge doṣh
āvashe.

Page 70 of 103
PDF/HTML Page 82 of 115
single page version

background image
70 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
je gnān dvārā vastunun svarūp ayathārtha bhāse te gnānanun
nām ja apramāṇagnān chhe, tenā traṇ bhed chhe. sanshay, viparyay
ane anadhyavasāy. tyān vastuno nirṇay karavāmān sāchā lakṣhaṇano
āshray to na āve ane
1sapakṣha tathā 2parapakṣhamān 3niyat je
4sādhāraṇadharma tenā āshrayathī nirṇay kare, to tyān banne pakṣha
prabal bhāse tyāre shikhil arthāṅkit thaī betaraphī gnānanun rahevun
tenun nām sanshayagnān chhe. vaḷī viparīt eṭale ulaṭā lakṣhaṇanā
āshrayathī vastunā svarūpano nirṇay karavo arthāt anyathā
guṇomān yathārthabuddhi karavī tenun nām viparyayagnān chhe. tathā gney,
gnānamān to āve paṇ pachhī abhiprāy, svarūp ityādino
nirṇay na karavo tenun nām anadhyavasāyagnān chhe. evā
doṣhasahit gnān vaḍe vastunā sāchā svarūpano nishchay na thāy.
tyāre te kahe chhe kesarva vastuonun sāchun svarūp to
kevalagnān vinā sarvathā na bhāse, to kevalī vinā badhānun gnān
1. sapakṣha = jyān sādhya rahevāno nishchay hoy tene sapakṣha kahe chhe.
dā.ta. līlā baḷataṇathī maḷelī agnivāḷun rasoīghar (jyān
sādhya dhūmāḍo hovānī chokkasatā chhe).
2. vipakṣha = jyān sādhya na hovāno nishchay hoy. dā.ta. agnithī
tapelo loḍhāno goḷo (jyān sādhya dhūmāḍo na hovāno
nishchay chhe.)
3. niyat = rahenār.
4. sādhāraṇadharma = sapakṣha ane vipakṣha bannemān rahenār.

Page 71 of 103
PDF/HTML Page 83 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 71
shun mithyā ja chhe? teno uttar shrī shlokavārtikajīmān ā pramāṇe
kahyo chhe ke
‘मिथ्याज्ञानं प्रमाणं न सम्यगित्यधिकारतः’ ।।३८।।
(pra. a. pānun 170)
mithyāgnān to sarvathā pramāṇarūp chhe ja nahi, kāraṇ ke
shāstromān to samyaggnānanī ja pramāṇatā kahī chhe. tyān je
prakaraṇamān je jātinā gneyanā gnānane bādhā na lāge te pramāṇanā
prakaraṇamān te prakārathī te gneyanā gnānane samyaggnān ja kahīe
chhīe. kāraṇ ke mithyāgnānathī to kārya siddhi thatī nathī, kāraṇ
ke
ekendriyādithī pañchendriy sudhī sarva jīvone potapotānā iṣhṭanā
sādhakarūp samyaggnān hoy chhe, māṭe kevalagnān vinā sarva gnān
mithyā ja chhe, em kahevun yogya nathī. potapotānā prakaraṇamān
potapotānā gneyasambandhi sāchā jāṇapaṇānun alpa vā visheṣh gnān
sarvane hoy chhe, kāraṇ ke
laukikakārya to badhāy jīvo yathārtha
ja kare chhe, tethī laukikasamyaggnān to sarva jīvone thoḍun vā ghaṇun
banī ja rahyun chhe paṇ mokṣhamārgamān prayojanabhūt je āpta
āgam ādi padārtho, tenun sāchun gnān samyagdraṣhṭine ja hoy
chhe tathā sarva gneyanun gnān kevalībhagavānane ja chhe, em jāṇavun.
artha :samyaggnān pramāṇ chhe evo (shāstramān) adhikār
hovāthī mithyāgnān ja pramāṇ nathī. (em siddha thāy chhe.
kevaḷagnān sivāy anyagnān apramāṇ chhe, em nathī.)

Page 72 of 103
PDF/HTML Page 84 of 115
single page version

background image
72 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
vaḷī laukikakāryomān paṇ jyān sanshay ādi traṇe gnān
āve chhe tyān laukikakāryane paṇ bagāḍe ja chhe, māṭe jo tamāro
sarvagnanī sattā ādinā sāchā nirṇayano abhiprāy chhe to tamārā
gnānamānthī e traṇe doṣhone dūr karī potānā gnānane pramāṇarūp
karo. tyāre te kahe chhe ke
traṇadoṣh rahit pramāṇagnānanā keṭalā
bhed chhe, vā amane kayun gnān thavā yogya chhe, vā ā prakaraṇamān
kayā bhedanun prayojan paḍashe? te kaho. teno uttar
pramāṇagnānanā 13 bhed chhe, kevalagnān, manaḥparyayagnān,
avadhignān, sparshanrasanāghāṇchakṣhu ane shrotragnān,
smr̥utignān, pratyabhignān, tarkagnān, anumānagnān ane
āgamagnān ādi, tyāre te kahe chhe ke
tenun svarūp shun chhe? te
sāmānyarūpathī ahīn kahevāmān āve chhe tathā visheṣharūpathī
pramāṇanirṇayamān lakhīshun.
1. tyān lokamān rahelān je sarva dravyo vā alokākāsh
temanān trikālavartī anant guṇaparyāyo sahit ek kālamān
yathāvat jāṇe, tenun nām kevaḷagnān chhe.
2. saraḷarūp vā vakrarūp chintvan karatā jīvanā chintavanane
jāṇe, te gnānanun nām manaḥparyayagnān chhe.
3. mūrtik pudgalonā skandhane vā sūkṣhmaparamāṇuone ek
kāḷamān ek gneyane tenā (gneyanā) dravya, kṣhetra, kālanī
maryādāsahit spaṣhṭa jāṇe, tenun nām avadhignān chhe.

Page 73 of 103
PDF/HTML Page 85 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 73
4. man ane pāñche indriyothī je gnān thāy chhe tene
sāmvyavahārīkagnān kahe chhe, te (gnān), pudgalanā anantānant
paramāṇuonā
1bādar 2skandhane potapotānā viṣhayanī maryādā
sahit ekakāḷamān ek gneyane kiñchit spaṣhṭarūp jāṇe chhe, tyān
sparshanaindriy to potānā āṭh (sparsharūp) viṣhayone jāṇe chhe.
5. rasanā indriy, pāñch rasone jāṇe chhe.
6. ghrāṇaindriy, sugandh
durgandharūp je be prakāranā gandh chhe
tene jāṇe chhe.
7. netraindriy, pāñch prakāranā varṇone jāṇe chhe.
8. shrotra (karṇa) indriy, sātaprakāranā svarone jāṇe chhe.
9. have pāñch
3parokṣha (gnān)nā bhedone kahe chhe, tyān
pūrvamān jāṇelī vastu yād āvavī te smr̥utignān chhe.
10. pūrvamān jāṇelī vastunun vartamānamān jāṇelā gneyathī
banne kāḷanā 4sadrashapaṇāpūrvak joḍarūp je gnān thavun tenun nām
pratyabhignān chhe.
11. sādhyasādhananī vyāpti arthāt ā sādhya, ā
1. bādar = sthūḷ.
2. skandh = paramāṇuno jaththo.
3. parokṣhagnān = je bījānī sahāyatāthī padārthane aspaṣhṭa jāṇe.
4. sadrashapaṇun = samānapaṇun, sarakhāpaṇun.

Page 74 of 103
PDF/HTML Page 86 of 115
single page version

background image
74 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
sādhanathī ja siddha thashe paṇ anya prakārathī nahi siddha thāy evā
niyamarūp sahachārīpaṇāne jāṇavun, tenun nām tarka pramāṇ chhe.
12. chār doṣho rahit sādhanathī sādhyane jāṇavun; jyān
sādhya to asiddha hoysādhanagamya na (thayun) hoytyān
gamyamān sādhan je tarka tenāthī nishchay karyo hoy te vaḍe
asiddha
sādhyane jāṇavun, tenun nām anumānapramāṇ chhe.
13. pratyakṣhaanumānaagocharvastuno kevalīsarvagnanā
vachanaāshrayathī ja padārthano nirṇay karavo, te āgamapramāṇ chhe.
tyān ā samay ā duḥṣhamapañchamakālamān kevalagnān,
manaḥparyayagnān tathā avadhignān e traṇ gnān to ā kṣhetramān
chhe ja nahi tathā pāñch indriyagnānamān sarvagnanun svarūp grahaṇamān
āvatun nathī, mātra netrathī temanī pratimājīno varṇa vā ākār
vā āsanādik to dekhāy chhe paṇ (tethī) je sarvagnanun
sattāsvarūp gnān. te to niyamathī jāṇī shakātun nathī, vaḷī
manamān smr̥utipramāṇ to tyāre thāy ke jyāre pūrvamān jāṇyun hoy
to yād āve, paṇ jene pūrvamān tenun gnān ja na thayun hoy tene
smr̥utipramāṇ kevī rīte upaje? tathā āgaḷ
pratham jāṇyun hoy
tene vartamānamān sapakṣhavipakṣha dvārā jāṇīne sadrash
1visadrashapaṇānun joḍarūp gnān thāy, paṇ jeṇe pūrvamān sarvagna
jāṇyā ja nathī, vartamānamān paṇ jāṇyā nathī tathā joḍarūpagnān
jene thayun nathī, tene pratyabhignān paṇ kevī rīte thāy? vaḷī
1. visadrashapaṇun = asamānapaṇun

Page 75 of 103
PDF/HTML Page 87 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 75
āgamapramāṇamān to sarvagnavachananā āshrayathī vastunun svarūp
jāṇī levānun hoy chhe. paṇ jinamatamān to āvī āmnāy
nathī, jinamatamān to ā āmnāy chhe ke
vastunān nāmādik ane
lakṣhaṇādik to āgamanā shravaṇ dvārā ja jāṇe pachhī
mokṣhamārgamān prayojanabhūt je āpta
āgamapadārthādik tenā
svarūpane to āgamathī ja sāmbhaḷī pratītimān lāve, tenun to
pratyakṣha
anumān dvārā nirṇayathī ‘āgamamān lakhyun chhe’ e sāchun
mānavun. have mūḷ prayojanabhūt rakam je arhantasarvagna tene (mātra)
āgamanā sāmbhaḷavāthī ja pratītimān lāvī je santoṣh mānī le
chhe. te paṇ agnānī mithyādraṣhṭi ja chhe. kāraṇ ke
arhant
sarvagnano nishchay thavāmān (mātra) āgamapramāṇano adhikār
nathī. kahyun chhe keḥ
प्रत्यक्षानुमानागमैः परीक्षणमत्र विचारः
(shlokavārtik pānun8 līṭī 13.)
arthaḥpratyakṣhaanumānanā āshray sahit āgamamān
lakhelī prayojanabhūt rakamanī parīkṣhā karavī tenun nām vichār
chhe. je sarvagnanun svarūp chhe te to mūḷ prayojanabhūt rakam chhe,
māṭe parīkṣhā karyā sivāy keval āgamanā āshrayathī ja tenī
pratīti karatān niyamathī prayojananī siddhi thāy nahi. māṭe jo
sarvagnadevano nishchay karavo chhe to pahelān tenān nām
lakṣhaṇādik
artha :pratyakṣha anumān ane āgam vaḍe parīkṣhā karavī, tenun
nām atre vichār kahyo chhe.

Page 76 of 103
PDF/HTML Page 88 of 115
single page version

background image
76 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
āgamathī sāmbhaḷīne pachhī anumānathī nishchay karavo yogya chhe.
te kevī rīte karāy te kahīe chhīeḥ
pratham to 1pramātā,
2pramāṇ, 3pramey, 4pramiti emanun svarūp ṭhīk karīne
(barābar oḷakhīne lakṣhamān lāvīne) tamāre sarvagnano nirṇay
karavo iṣhṭa chhe.
have tame pramātā bano, tyān ter pramāṇamān pāñch
indriyagnān tathā pāñch parokṣha pramāṇ e dash pramāṇ to tamāre
chhe. laukikakāryomān to tame tene yathāyogya ṭhekāṇe joḍī kāryasiddha
karī lyo chho, paṇ have jo tamāre sarvagnano nishchay karavo chhe
to anumānapramāṇarūp potānā gnānane banāvo tathā tame pramātā
banī tamārā pramāṇarūp gnānane sarvagnanā nirṇay taraph lagāvo,
ke jethī sācho nirṇay thāy. ahīn anumānapramāṇathī sarvagnano
nishchay thāy chhe te anumānapramāṇanun svarūp samajī potānā
gnānane pramāṇarūp banāvavun. tyān pratham sādhya
sādhananī vyāptinun
gnān je tarkapramāṇ te pahelān thavun joīe, kāraṇ kete thatān
ja sāchun anumān thāy chhe. have pahelān sādhananā svarūpano
nirṇay karavo joīe. tyān sādhananun mūḷ svarūp to ā pramāṇe
chheḥ
1. pramātā = jāṇanār ātmā.
2. pramāṇ = sāchun gnān.
3. pramey = gney, jaṇāvā yogya padārtha.
4. pramiti = pramāṇanun phaḷ.

Page 77 of 103
PDF/HTML Page 89 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 77
jenā vaḍe sādhya siddha thāy paṇ anya bījā prakārathī
na sadhāy tenun nām sādhan chhe, tenā anek bhed chhe1pararūp,
2sanyogarūp, 3lakṣhaṇarūp, 4pūrvachararūp, 5uttarachararūp,
6sahachararūp, 7kartārūp, 8karmarūp, 9karaṇarūp, 10sampradānarūp,
11apādānarūp, 12adhikaraṇarūp, 13sambandharūp, 14kriyārūp,
15svāmīrūp, 16svarūparūp, 17dravyarūp, 18kṣhetrarūp, 19kālarūp
tathā 20bhāvarūp ityādi sādhananā ghaṇā bhed chhe. tyān eṭalānun
to kanīk svarūp lakhīe chhīe
1. bhinna paradravyathī paradravyano nishchay karavo. jem ke
mandiranān chitro dekhī ‘ā mandir bandhāvavāvāḷo dhaṇī rasīlo
hato’ evo nishchay karavo; ahīn mandirathī tenā bandhāvavāvāḷā
puruṣhano nishchay thayo, te pararūpahetu chhe.
2. ekakṣhetrāvagāharūp sambandh je paradravya, tenāthī nishchay
karavo te sanyogarūpahetu chhe; jem kekoī khushamūrtine joīne
antaraṅg prasannatānun gnān thavun, te sanyogarūpahetu chhe.
3. lakṣhaṇane joī vastuno nishchay karavo; jem ke
chetanālakṣhaṇane dekhī chaitanyajīvano nishchay karavo, te lakṣhaṇarūp
hetu chhe.
4. sādhyathī pratham thavārūp karmane dekhī sādhyano nishchay
karavo te pūrvacharahetu chhe; jem kekr̥utikāno uday dekhī
rohiṇīno nishchay karavo, te pūrvacharahetu chhe.

Page 78 of 103
PDF/HTML Page 90 of 115
single page version

background image
78 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
5. sādhyanī pachhī thavāvāḷā hetune dekhī sādhyano nishchay
karavo; jem kerohiṇīno uday dekhī kr̥utikānakṣhatra thaī gayāo
nishchay karavo, te uttarahetu chhe.
6. je sādhyanī sāthesāthe hoy tene dekhī sādhyano nishchay
karavo, jem keprakāshane dekhī sūryanā udayano nishchay karavo, te
sahacharahetu chhe.
7. kartānā sādhanathī sādhyabhūtakāryano nishchay karavo; jem
kevagar chākhye lāḍunā sārāpaṇāno halavāīnā nāmathī nishchay
karavo ke ā lāḍu phalāṇā kandoīnā banāvelā chhe māṭe sārā
chhe, te kartārūpahetu chhe.
8. kāryarūpahetunā sādhan vaḍe kartārūp sādhyano nishchay
karavo; jem kesārā kapaḍānā tākāne joī tene vaṇavāvāḷā
kārīgarano nishchay karavo, te kāryarūpahetu chhe.
9. karaṇanā sādhan vaḍe te dvārā thavāvāḷā kāryarūp
sādhyano nishchay karavo; jem kekoīnā būrā bhāvo joīne em
kahevun ke ‘ā puruṣh narkamān jashe’, te karaṇarūpahetu chhe.
10. sampradānasādhan vaḍe nishchay karavo te sampradānarūpahetu
chhe jem rasoī banāvavāvāḷā rasoīyāne pūchhavun keā rasoī
konā māṭe kaī kriyāthī banāvo chho? tyāre teṇe koī kriyāne
batāvī, tethī ām nishchay thavo ke
ā rasoī ujjvalatāthī
banī chhe, tenun nām sampradānahetu chhe.

Page 79 of 103
PDF/HTML Page 91 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 79
11. apādānane sādhan karī sādhyano nishchay karavo;
jem kekoī laḍāī karīne ghare jato hato tene dekhī nishchay
karavo ke ā ghare jaīne laḍashe, tene apādānarūpahetu kahe chhe.
12. ādhārane ādheyano nishchay karavo, jem kekoī
sārā khetaranun nām sāmbhaḷī temān utpanna thavāvāḷā chokhānā
sārāpaṇāno nishchay karavo, ityādi te ādhārarūp sādhan chhe.
13. sambandhane sādhan karī nishchay karavo te sambandharūp
sādhan chhe; jemakekharāb sambandh dvārā evo nishchay karavo ke
‘ā vastu khāvā yogya nathī, vā ā puruṣhane kharāb manuṣhyono
sambandh chhe, tethī ā vyasanī chhe’ ityādi sambandh sādhan chhe.
14. kāryanī prārambharūp kriyā dvārā kāryanā bhalāpaṇā ke
būrāpaṇāno nishchay karavo; jem ke vīṇā ādinī vāgavārūp
kriyāthī gāvārūpakāryano nishchay karavo, te kriyārūp sādhan chhe.
15. svāmirūp sādhan vaḍe vastuno nirṇay karavo; jem
kemunirājane joke bhojananā shuddhaashuddhapaṇāno nishchay nathī
āvyo to paṇ jainīshrāvakanun ghar oḷakhī shrāvakanā ghare āhār
kare chhe. ahīn koī prashna kare ke
bhojananī shuddhatāno nirṇay
karyā sivāy muni āhār kevī rīte kare? tenā uttardān
denār jainī chhe. have jene jinadevano nishchay chhe tathā jinadev
ja jenā svāmi chhe, tene tyān āhār ashuddha na hoy. e pramāṇe
svāmirūp sādhan chhe.

Page 80 of 103
PDF/HTML Page 92 of 115
single page version

background image
80 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
16. svarūpasādhan vaḍe vastuno nirṇay karavo; jem ke
koīnā putrane sundar kapaḍānbahu mūlyavān ghareṇān paherelān
joīne vā udāratāpūrvak tene dhan kharchato joīne, evo nishchay
karavo ke ā bhāgyavān pitāno putra chhe; tene svarūpasādhanahetu
kahe chhe.
17. dravyarūp sādhan vaḍe vastuno nirṇay karavo, jem ke
ā lāḍu bilakul sārā nahi hoy, kem ke temān kharāb chīnī
(khāṇḍ) paḍī chhe; te dravyarūp sādhan chhe.
18. kṣhetra dvārā vastuno nishchay karavo, jem kephalāṇā
uttamakṣhetramān ā dhānya utpanna thayun chhe māṭe ā dhānya uttam
chhe, e pramāṇe kṣhetrarūp sādhan chhe.
19. kāl dvārā vastuno nirṇay karavo te kālarūp sādhan
chhe. tathāḥ
20. bhāv dvārā vastuno nishchay karavo te bhāvarūp
sādhan chhe.
e pramāṇe sādhanonun svarūp kahyun, paṇ te asiddha,
viruddha, anaikāntik tathā akiñchitkararūp chār dūṣhaṇothī
(hetvābhās) rahit hoy, ke jethī sādhya nishchayathī avashya siddha
thāy ja ane jenā vinā na ja siddha thāy te sādhan chhe; tenāthī
viparīt sādhan patitarūp (sadoṣh) chhe. evān (nirdoṣh) sādhan
vā draṣhṭānt grahaṇ karavān te tarkapramāṇ chhe.

Page 81 of 103
PDF/HTML Page 93 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 81
vaḷī, sādhya to mālum na hoy paṇ sādhan mālum
hoy, tethī e sādhanathī sādhyano nishchay karavo te
anumānapramāṇ chhe. ā anumānapramāṇanā svārthānumān tathā
parārthānumānarūp be bhed chhe. tyān pramāṇanā anumānarūp
pariṇamelā gnānanun nām svārthānumān chhe, tenān traṇ aṅg chhe
dharmī, sādhya ane sādhan. tenun (ā traṇanun) gnān thatān
svārthānumān thāy chhe. tyān je vastumān sādhyapaṇun hoy tene dharmī
kahe chhe ane te prasiddha ja chhe. vaḷī shakya, abhipret ane
aprasiddha evā traṇ lakṣhaṇone dhāraṇ karyā hoy te sādhya chhe.
je pramāṇatāno nirṇay thavā yogya hoy te shakya chhe, je
pramātāne iṣhṭa hoy tathā pramātāno antaraṅgaabhiprāy lagāvī
nirṇay karavā yogya hoy te abhipret chhe, tathā je pragaṭ na
hoy te aprasiddha chhe. e pramāṇe traṇ lakṣhaṇ jemān hoy te
sādhya chhe. jenāthī sādhyanun gnān thāy ane anya prakārathī na
thāy te sādhan chhe. tyān potānā gnānamān sādhananā baḷathī
dharmīmān sādhyano nishchay karavo te svārthānumān chhe, tathā anyane
potānā vachan dvārā anumānanun svarūp kahevun vā anumān vaḍe
siddha karavā yogya vākya anyane kahevun, te parārthānumān chhe.
temān paṇḍitonā sambandhamān be aṅg aṅgīkār karavā yogya
chhe, pratignā ane hetu. tyān sādhyasahit dharmīnān vachan chhe te
pratignā chhe. jem ke
‘ā parvat agni sanyukta chhe, tathā jenāthī
dharmīmān sādhyano draḍh nishchay thaī jāy evān je sādhananān

Page 82 of 103
PDF/HTML Page 94 of 115
single page version

background image
82 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
vachan te hetu chhe; jem ke‘ā parvatamān dhūmāḍo jaṇāy chhe māṭe
ā parvat agnivāḷo chhe.’ vaḷī alpagnānavāḷāne be aṅg to
e tathā udāharaṇ, upanay ane nigaman emānthī ek, be vā
traṇ shiṣhyanā anurodhathī kahevān, tyān je sādhyane pote sādhan
āpī sācho nirṇay ichchhe tenān draṣhṭāntanān vachan kahevān (e)
1anvay vā 2vyatirekarūp be udāharaṇ chhe. jem keparvatane
agnivāḷo siddha karavā māṭe agnisahit dhūmāḍāvāḷā
rasoīnān gharanān draṣhṭāntanun vachan kahevun. vaḷī draṣhṭāntanī
apekṣhāpūrvak sādhyanun vachan kahevun te upanay chhe. jem ke
rasoī dhūmāḍāvāḷī chhe tevo parvat paṇ dhūmravān chhe. tathā
hetunā āshraye sādhyanā nishchayanun vachan kahevun te nigaman chhe,
jem ke
ā parvat dhūmravān chhe māṭe agnimān chhe ja, e
pramāṇe hetupūrvak nishchayavachan kahevun te nigaman chhe. e pramāṇe
tamane anumānanun svarūp vā bhed kahyā tene jāṇī tamārā
gnānane anumānarūp pramāṇ banāvo.
1. anvayadraṣhṭānt = je draṣhṭāntathī sādhananī haiyātithī sādhyanī haiyāti
batāvāy, tene anvayadraṣhṭānt kahe chhe. dā.ta. jyān jyān dhūmāḍo
chhe tyān tyān agni chhe, jem ke
rasoḍun.
2. vyatirek draṣhṭānt = je draṣhṭāntathī sādhyanā na hovāpaṇāthī sādhananun
na hovāpaṇun batāvāy tene vyatirek draṣhṭānt kahe chhe. dā.ta. jyān
jyān agni na hoy tyān tyān dhūmāḍo na hoy, jem ke
taḷāv.
ahīn rasoḍun te anvayano dākhalo chhe ne taḷāv te vyatirekano
dākhalo chhe.

Page 83 of 103
PDF/HTML Page 95 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 83
have, amane sarvagnanī sattāno nishchay jevī rīte thayo chhe
te svarūp tamane kahīe chhīe, te tame ruchipūrvak sāmbhaḷo! te
nishchay karavāno mārga ā chhe
nyāyashāstramān kahyun chhe keuddesh,
lakṣhaṇanirdesh ane parīkṣhā e pramāṇe vastuno nirṇay anukramathī
traṇ prakārathī kare chhe. tyān vastanun nāmamātra kahevun te uddesh chhe
te to pratham kahevo joīe, kāraṇ ke
nām kahyā vinā konun
lakṣhaṇ kahī shakāy? māṭe pahelān nām ja kahevāshīkhavā yogya
chhe; pachhī avyāpti, ativyāpti ane asambhav e traṇ doṣh
rahit lakṣhaṇ ke jenāthī vastunun svarūp judun bhāsī jāy, tene
kahevun vā jāṇavun. kāraṇ ke
lakṣhaṇ kahyā vā jāṇyā vinā parīkṣhā
shā vaḍe karāy? māṭe nām pachhī lakṣhaṇ kahevā vā jāṇavā yogya
chhe, tyār pachhī lakṣhaṇano āshray laīne parīkṣhā karavī yogya chhe,
tyān vādī
prativādī nānā prakāranī viruddha yukti kahe tenā
prabal vā shithilapaṇāno nishchay karavā arthe pravartelo je vichār
te parīkṣhā chhe. kāraṇ ke
e pramāṇe parīkṣhā vinā vastunun sāchun
svarūp jāṇavun vā yathārtha tyāggrahaṇ thatun nathī. laukikamān vā
shāstramān evī ja vastunā vivechananī maryādā chhe. have tamāre
sarvagnanī sattā-asattāno nishchay karavānun āvyun, tyān pratham to
nām jāṇo, pachhī anek matonā āshraye lakṣhaṇādik karo. pachhī
sarva matomān kahelān je lakṣhaṇ teno paraspar nirṇay karo te pachhī
tamane prabalarūpathī je sāchun bhāse te upar pāko nishchay lāvavā
yogya chhe, ā mārga chhe. jo koī kahe ke
‘sarvagna nathī’ to tenā
kathanane to pahelān ja gnāpakānun palambhahetune to asatya darshāvyo

Page 84 of 103
PDF/HTML Page 96 of 115
single page version

background image
84 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
ja hato. have pharī tene (ame) pūchhīe chhīe ketame sarvagnanī
nāsti kaho chho to te koī kṣhetrakāḷanī apekṣhāthī kaho, to
e to ame paṇ mānīe chhīe paṇ jo tame sarva kṣhetrakāḷanī
apekṣhāe sarvathā nāsti kahesho to tamane ame kahīe chhīe
ke
je sarvathā abhāvarūp hoy tenī vastusañgnā kevī rīte thāy?
vā tenī nāmasañgnā paṇ niyamathī na pravarte; tame sarvagnanī
astipūrvak vidhirūp vākya to kahetā nathī, parantu tame to ām
kaho chho ke ‘sarvagna nathī.’ have tame sarvagnanā sarvathā abhāv
mānyo to sarvagnanī sañgnā konā āshraye pravartashe? nyāyashāstramān
to āvī maryādā chhe ke
je sarvathā abhāvarūp hoy tenī sañgnā
ja hotī nathī. jem koī nāstirūp vachan kahe ke‘ākāshanun
phūl nathī’ to tyān ām āvyun ke‘vr̥ukṣhane to phūl chhe’ tem tame
laukik draṣhṭānt āpo ke jeno sarvathā abhāv hoy, tenī vidhi
vā niṣhedhamān sañgnā chālī hoy; paṇ laukikamān to evun koī
draṣhṭānt chhe nahi, māṭe sarvathā abhāvanī nāmasañgnā sarvathā hoy
nahi. tethī tame ‘sarvagna’ evun vachan kahīne pāchhā tenī
‘nāsti’rūp vachan kaho chho, e vāt asambhavarūp chhe.
shrīdevāgamastotramān paṇ em ja kahyun chhe ke
संज्ञिनः प्रतिषेधो न प्रतिषेध्यादृते क्वचित् ।।२७।।
(āptamīmānsā)
artha :sañgnāvānano, (nāmavāḷā padārthano) niṣhedh, niṣhedhya
(niṣhedhavā yogya padārtha) vinā kadī hoy nahi.

Page 85 of 103
PDF/HTML Page 97 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 85
arthaḥjenī sañgnārūp 1pratiṣhedhanī vākyarūp sañgnā
kahevāmān āve te vākya kathañchit sadbhāvarūp je sañgnāno svāmī
2pratiṣhedhyapadārtha, tenā āshray vinā pravarte nahi. tethī je vastu
kathañchit astirūp hashe tenī ja nāstinī kathanī kathañchit
sambhavashe paṇ sarvathā abhāvarūpanī sañgnā laīne (vaḷī) tenī
nāstinī kathanī sarvathā ja banatī nathī. tame sarvagnanun nām
laīne (vaḷī pāchhā tenī) nāsti kahī, paṇ ‘sarvagna’ evī nām
sañgnā to sarvagnanī kathañchit astitāne jaṇāve chhe; māṭe ame
to tamārī pāse sarvagnanun astitva siddha karīe chhīe, ke tame
sarvagnanun nām laīne nāsti kaho chho paṇ temān to ām āvyun
ke
sarvagnano sadbhāv koī prakārathī chhe ja ane tyāre to
sarvagnanī sañgnā bane chhe. e pramāṇe sañgnānā svāmīno pratiṣhedh
ja potānī pratiṣhedhyavastunī siddhi kare chhe.
vaḷī tame kahesho ke‘ame to sarvagnathī nāstinun vachan
kahyun chhe te to āstikyavādī sarvagnanī asti māne chhe, tenā
abhiprāyane khaṇḍan karavā māṭe kahyun chhe.’ tene ame kahīe
chhīe ke
‘sarvagna nathī’ evun bādhāsahit vachan to kahevun
nahotun, agar kahevun hatun to sarvagnavādī evun māne chhe paṇ
tenun shraddhān juṭhun chhe’ e prakārathī kahevun hatun, eṭale tene to
paraspar vād dvārā nirṇay thaī jāy, parantu tamāre āvī
1. pratiṣhedh = niṣhedh.
2. pratiṣhedhya = niṣhedhavā yogya.

Page 86 of 103
PDF/HTML Page 98 of 115
single page version

background image
86 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
asambhavati vāt vagar vichārye kahevī yogya nahotī ke ‘sarvagna
ja nathī.’ e to tame jūṭhā matapakṣha vaḍe ja vachan kahyun chhe,
parantu āstikyavādī to tamāro nāstirūp vachanane ja
sādhanarūp banāvī sarvagnanā astitvanī puṣhṭi kare chhe. e
pramāṇe tamārā vachanathī ja potānī (amārī) rakam je
sarvagnanī asti, tenī siddhi karī.
tathā ame je sādhan dvārā anumān vaḍe sarvagnanī sattā
jāṇī chhe te tamane darshāvīe chhīeahīn chār prakāranā
anumānathī sarvagnanī sattāno nishchay thavo darshāvīshun. ek to
ekadesh āvaraṇanī hānine sādhan karavī, bījunthoḍā ghaṇā
gneyanun paṇ pratyakṣha chhe tene sādhan karavun, trījunsūkṣhma ādi
padārthone sādhan karavān, chothunsūkṣhmaādi padārtharūpe je
upadeshavākyo chhe tene sādhan karavā; e pramāṇe chār prakāranān
sādhan chhe. have tenun visheṣh (varṇan) vā e sādhanonā
āshrayathī kevī rīte sarvagnanun anumān karīe chhīe, te ahīn
lakhīe chhīeḥ
tyān doṣh ane āvaraṇanī hāni koī jīvane sampūrṇa thaī
chhe, kāraṇ kesansāramān gnānanī visheṣhatā tathā kaṣhāyanī mandatā
uttarottar vadhatī vadhatī jovāmān āve chhe, tenāthī ā
sarvagnatānī siddhi karī. jem goḷathī
*sakkar vadhāre mīṭhī chhe,
sakkarathī khāṇḍ, khāṇḍathī būrū ane būrāthī mishrī (patrīsākar)
* sakkar sheraḍīmānthī parabārī sanyuktaprāntamān kāḍhavāmān āve chhe.

Page 87 of 103
PDF/HTML Page 99 of 115
single page version

background image
sarvagna sattāsvarūp ][ 87
vadhāre vadhāre mīṭhī chhe, jene jāṇīne svajāti ekadesh guṇanā
uttarottar vr̥uddhipaṇāne sādhan banāvī amr̥utanā sampūrṇa
mīṭhāpaṇāno nishchay karīe chhīe; athavā
bāhyābhyantar kāraṇo
vaḍe ekadesh doṣhanī hānine sādhan banāvīne koīnāmān sampūrṇa
doṣhanī hāni sādhan vaḍe sādhīe chhīe. e pramāṇe ekadesharūp
vānagīthī sarvadeshavātano nishchay karavo e paṇ ek anumānanī
jāti chhe. shrīdevāgamastotramān paṇ kahyun chhe ke
दोषावरणयोर्हानिर्निश्देषास्त्यतिशायनात्
क्वचिद्यथा स्वहेतुभ्यो बहिरन्तर्मलक्षयः ।।।।
(āptamīmānsā)
ahīn, jīvone ekadesh āvaraṇ vā rāgādikanī hāni
uttarottar vr̥uddhivr̥uddhirūp thatī jāṇī (tene) sādhan banāvī,
koīne sampūrṇa paṇ āvaraṇ vā rāgādikanī hāni thaī chhe, e
pramāṇe anumānathī siddha karyun.
vaḷī, je je gney anumey arthāt anumānamān āvavā
yogya chhe te niyamathī koīne pratyakṣhagochar avashya hoy ja. jem
agniādi chhe tene anumānathī paṇ jāṇīe chhīe, tyāre koī
artha :jem jīvone doṣh ane āvaraṇano ghaṭāḍo hoy chhe,
tem potapotānā kāraṇe bāhya ane āntarik maḷano (arthāt)
āvaraṇo ane doṣhano) sampūrṇa kṣhay atishāyan hetuthī (ghaṭatān
ghaṭatān sarvathā nāsh thāy e hetuthī) siddha thāy chhe.

Page 88 of 103
PDF/HTML Page 100 of 115
single page version

background image
88 ]
[ sarvagna sattāsvarūp
tene pratyakṣha paṇ jāṇī le chhe; e ja pramāṇe gney, anumey chhe
tene pratyakṣha thavā māṭe draṣhṭāntathī ā anumān sādhyun.
1sūkṣhma,
2antarit ane 3dūravartipadārtha hetuanumey chhe māṭe te koīne
pratyakṣha chhe ja, jene te pratyakṣha chhe te ja sarvagna chhe. e pramāṇe
anumānadraṣhṭāntathī sarvagnanī sattā siddha karī. shrī devāgamastotramān
paṇ kahyun chhe ke
सूक्ष्मान्तरितदूरार्थाः प्रत्यक्षाः कस्यचिद्यथा
अनुमेयत्त्वतोऽग्न्यादिरिति सर्वज्ञसंस्थितिः ।।।।
(āptamīmānsā)
artha :je 1sūkṣhma, 2antarit ane 3dūravarti padārtha
chhe te koīne pratyakṣha hoy chhe, tenun draṣhṭāntjem agni anumey
chhe. tene pratyakṣha (paṇ) joī ja le chhe. e pramāṇe bījun
anumān siddha karyun.
1. sūkṣhmapadārtha = paramāṇu vagere sūkṣhma padārtho.
2. antaritapadārtha = rām, rāvaṇ vagere kāḷathī dūr evā padārtho.
3. dūravartipadārtha = merūparvat vagere kṣhetrathī dūr evā padārtho.
artha :jem agni vagere padārtho anumānanā viṣhay hovāthī
koīne teo pratyakṣha hoy chhe tem sūkṣhma, antarit [kāḷ
apekṣhāe antar paḍyun hoy evā] ane dūr padārtho paṇ
anumānanā viṣhay hovāthī koīne pratyakṣha hoy chhe, e rīte
sarvagnanī siddhi thāy chhe.