Page 69 of 103
PDF/HTML Page 81 of 115
single page version
thaī jashe tyāre ame shā māṭe parasambandhignāpakānupalambh nāmanā
hetune sācho mānīshun? e to sahaj ja potānī meḷe jūṭh thaī
jashe.’ tyāre tene kahīe chhīe keḥ
apramāṇanān chashmā lāgī rahyān chhe tene utārīne pramāṇanān chashmā
lagāvo; kāraṇ ke
kahyo chhe, shāstramān e ja kahyun chhe keḥ
apramāṇano vibhāg na rahe ane tethī sarvane iṣhṭanī sāchī
siddhi thavāthī atiprasaṅg (ativyāpti) nāmano doṣh āve,
māṭe vastunī sāchī siddhi pramāṇathī ja thavī mānī apramāṇanān
chashmā dūr karavā yogya chhe. tyāre teṇe kahyun ke
tyāre tene uttar āpīe chhīe ke
āvashe.
Page 70 of 103
PDF/HTML Page 82 of 115
single page version
ane anadhyavasāy. tyān vastuno nirṇay karavāmān sāchā lakṣhaṇano
āshray to na āve ane
tenun nām sanshayagnān chhe. vaḷī viparīt eṭale ulaṭā lakṣhaṇanā
āshrayathī vastunā svarūpano nirṇay karavo arthāt anyathā
guṇomān yathārthabuddhi karavī tenun nām viparyayagnān chhe. tathā gney,
gnānamān to āve paṇ pachhī abhiprāy, svarūp ityādino
nirṇay na karavo tenun nām anadhyavasāyagnān chhe. evā
doṣhasahit gnān vaḍe vastunā sāchā svarūpano nishchay na thāy.
sādhya dhūmāḍo hovānī chokkasatā chhe).
nishchay chhe.)
4. sādhāraṇadharma = sapakṣha ane vipakṣha bannemān rahenār.
Page 71 of 103
PDF/HTML Page 83 of 115
single page version
kahyo chhe ke
prakaraṇamān je jātinā gneyanā gnānane bādhā na lāge te pramāṇanā
prakaraṇamān te prakārathī te gneyanā gnānane samyaggnān ja kahīe
chhīe. kāraṇ ke mithyāgnānathī to kārya siddhi thatī nathī, kāraṇ
ke
mithyā ja chhe, em kahevun yogya nathī. potapotānā prakaraṇamān
potapotānā gneyasambandhi sāchā jāṇapaṇānun alpa vā visheṣh gnān
sarvane hoy chhe, kāraṇ ke
banī ja rahyun chhe paṇ mokṣhamārgamān prayojanabhūt je āpta
chhe tathā sarva gneyanun gnān kevalībhagavānane ja chhe, em jāṇavun.
kevaḷagnān sivāy anyagnān apramāṇ chhe, em nathī.)
Page 72 of 103
PDF/HTML Page 84 of 115
single page version
sarvagnanī sattā ādinā sāchā nirṇayano abhiprāy chhe to tamārā
gnānamānthī e traṇe doṣhone dūr karī potānā gnānane pramāṇarūp
karo. tyāre te kahe chhe ke
kayā bhedanun prayojan paḍashe? te kaho. teno uttar
āgamagnān ādi, tyāre te kahe chhe ke
pramāṇanirṇayamān lakhīshun.
yathāvat jāṇe, tenun nām kevaḷagnān chhe.
maryādāsahit spaṣhṭa jāṇe, tenun nām avadhignān chhe.
Page 73 of 103
PDF/HTML Page 85 of 115
single page version
paramāṇuonā
sparshanaindriy to potānā āṭh (sparsharūp) viṣhayone jāṇe chhe.
6. ghrāṇaindriy, sugandh
8. shrotra (karṇa) indriy, sātaprakāranā svarone jāṇe chhe.
9. have pāñch
2. skandh = paramāṇuno jaththo.
3. parokṣhagnān = je bījānī sahāyatāthī padārthane aspaṣhṭa jāṇe.
4. sadrashapaṇun = samānapaṇun, sarakhāpaṇun.
Page 74 of 103
PDF/HTML Page 86 of 115
single page version
niyamarūp sahachārīpaṇāne jāṇavun, tenun nām tarka pramāṇ chhe.
asiddha
chhe ja nahi tathā pāñch indriyagnānamān sarvagnanun svarūp grahaṇamān
āvatun nathī, mātra netrathī temanī pratimājīno varṇa vā ākār
vā āsanādik to dekhāy chhe paṇ (tethī) je sarvagnanun
sattāsvarūp gnān. te to niyamathī jāṇī shakātun nathī, vaḷī
manamān smr̥utipramāṇ to tyāre thāy ke jyāre pūrvamān jāṇyun hoy
to yād āve, paṇ jene pūrvamān tenun gnān ja na thayun hoy tene
smr̥utipramāṇ kevī rīte upaje? tathā āgaḷ
jene thayun nathī, tene pratyabhignān paṇ kevī rīte thāy? vaḷī
Page 75 of 103
PDF/HTML Page 87 of 115
single page version
jāṇī levānun hoy chhe. paṇ jinamatamān to āvī āmnāy
nathī, jinamatamān to ā āmnāy chhe ke
mokṣhamārgamān prayojanabhūt je āpta
pratyakṣha
āgamanā sāmbhaḷavāthī ja pratītimān lāvī je santoṣh mānī le
chhe. te paṇ agnānī mithyādraṣhṭi ja chhe. kāraṇ ke
nathī. kahyun chhe keḥ
chhe. je sarvagnanun svarūp chhe te to mūḷ prayojanabhūt rakam chhe,
māṭe parīkṣhā karyā sivāy keval āgamanā āshrayathī ja tenī
pratīti karatān niyamathī prayojananī siddhi thāy nahi. māṭe jo
sarvagnadevano nishchay karavo chhe to pahelān tenān nām
Page 76 of 103
PDF/HTML Page 88 of 115
single page version
te kevī rīte karāy te kahīe chhīeḥ
karavo iṣhṭa chhe.
chhe. laukikakāryomān to tame tene yathāyogya ṭhekāṇe joḍī kāryasiddha
karī lyo chho, paṇ have jo tamāre sarvagnano nishchay karavo chhe
to anumānapramāṇarūp potānā gnānane banāvo tathā tame pramātā
banī tamārā pramāṇarūp gnānane sarvagnanā nirṇay taraph lagāvo,
ke jethī sācho nirṇay thāy. ahīn anumānapramāṇathī sarvagnano
nishchay thāy chhe te anumānapramāṇanun svarūp samajī potānā
gnānane pramāṇarūp banāvavun. tyān pratham sādhya
nirṇay karavo joīe. tyān sādhananun mūḷ svarūp to ā pramāṇe
chheḥ
2. pramāṇ = sāchun gnān.
3. pramey = gney, jaṇāvā yogya padārtha.
4. pramiti = pramāṇanun phaḷ.
Page 77 of 103
PDF/HTML Page 89 of 115
single page version
hato’ evo nishchay karavo; ahīn mandirathī tenā bandhāvavāvāḷā
puruṣhano nishchay thayo, te pararūpahetu chhe.
hetu chhe.
Page 78 of 103
PDF/HTML Page 90 of 115
single page version
chhe, te kartārūpahetu chhe.
batāvī, tethī ām nishchay thavo ke
Page 79 of 103
PDF/HTML Page 91 of 115
single page version
sārāpaṇāno nishchay karavo, ityādi te ādhārarūp sādhan chhe.
sambandh chhe, tethī ā vyasanī chhe’ ityādi sambandh sādhan chhe.
kriyāthī gāvārūpakāryano nishchay karavo, te kriyārūp sādhan chhe.
kare chhe. ahīn koī prashna kare ke
ja jenā svāmi chhe, tene tyān āhār ashuddha na hoy. e pramāṇe
svāmirūp sādhan chhe.
Page 80 of 103
PDF/HTML Page 92 of 115
single page version
karavo ke ā bhāgyavān pitāno putra chhe; tene svarūpasādhanahetu
kahe chhe.
(khāṇḍ) paḍī chhe; te dravyarūp sādhan chhe.
chhe, e pramāṇe kṣhetrarūp sādhan chhe.
(hetvābhās) rahit hoy, ke jethī sādhya nishchayathī avashya siddha
thāy ja ane jenā vinā na ja siddha thāy te sādhan chhe; tenāthī
viparīt sādhan patitarūp (sadoṣh) chhe. evān (nirdoṣh) sādhan
vā draṣhṭānt grahaṇ karavān te tarkapramāṇ chhe.
Page 81 of 103
PDF/HTML Page 93 of 115
single page version
anumānapramāṇ chhe. ā anumānapramāṇanā svārthānumān tathā
parārthānumānarūp be bhed chhe. tyān pramāṇanā anumānarūp
pariṇamelā gnānanun nām svārthānumān chhe, tenān traṇ aṅg chhe
svārthānumān thāy chhe. tyān je vastumān sādhyapaṇun hoy tene dharmī
kahe chhe ane te prasiddha ja chhe. vaḷī shakya, abhipret ane
aprasiddha evā traṇ lakṣhaṇone dhāraṇ karyā hoy te sādhya chhe.
je pramāṇatāno nirṇay thavā yogya hoy te shakya chhe, je
pramātāne iṣhṭa hoy tathā pramātāno antaraṅgaabhiprāy lagāvī
nirṇay karavā yogya hoy te abhipret chhe, tathā je pragaṭ na
hoy te aprasiddha chhe. e pramāṇe traṇ lakṣhaṇ jemān hoy te
sādhya chhe. jenāthī sādhyanun gnān thāy ane anya prakārathī na
thāy te sādhan chhe. tyān potānā gnānamān sādhananā baḷathī
dharmīmān sādhyano nishchay karavo te svārthānumān chhe, tathā anyane
potānā vachan dvārā anumānanun svarūp kahevun vā anumān vaḍe
siddha karavā yogya vākya anyane kahevun, te parārthānumān chhe.
pratignā chhe. jem ke
Page 82 of 103
PDF/HTML Page 94 of 115
single page version
e tathā udāharaṇ, upanay ane nigaman emānthī ek, be vā
traṇ shiṣhyanā anurodhathī kahevān, tyān je sādhyane pote sādhan
āpī sācho nirṇay ichchhe tenān draṣhṭāntanān vachan kahevān (e)
rasoīnān gharanān draṣhṭāntanun vachan kahevun. vaḷī draṣhṭāntanī
apekṣhāpūrvak sādhyanun vachan kahevun te upanay chhe. jem ke
hetunā āshraye sādhyanā nishchayanun vachan kahevun te nigaman chhe,
jem ke
tamane anumānanun svarūp vā bhed kahyā tene jāṇī tamārā
gnānane anumānarūp pramāṇ banāvo.
chhe tyān tyān agni chhe, jem ke
jyān agni na hoy tyān tyān dhūmāḍo na hoy, jem ke
dākhalo chhe.
Page 83 of 103
PDF/HTML Page 95 of 115
single page version
nishchay karavāno mārga ā chhe
traṇ prakārathī kare chhe. tyān vastanun nāmamātra kahevun te uddesh chhe
te to pratham kahevo joīe, kāraṇ ke
rahit lakṣhaṇ ke jenāthī vastunun svarūp judun bhāsī jāy, tene
kahevun vā jāṇavun. kāraṇ ke
chhe, tyār pachhī lakṣhaṇano āshray laīne parīkṣhā karavī yogya chhe,
tyān vādī
te parīkṣhā chhe. kāraṇ ke
sarvagnanī sattā-asattāno nishchay karavānun āvyun, tyān pratham to
nām jāṇo, pachhī anek matonā āshraye lakṣhaṇādik karo. pachhī
sarva matomān kahelān je lakṣhaṇ teno paraspar nirṇay karo te pachhī
tamane prabalarūpathī je sāchun bhāse te upar pāko nishchay lāvavā
yogya chhe, ā mārga chhe. jo koī kahe ke
Page 84 of 103
PDF/HTML Page 96 of 115
single page version
ke
astipūrvak vidhirūp vākya to kahetā nathī, parantu tame to ām
kaho chho ke ‘sarvagna nathī.’ have tame sarvagnanā sarvathā abhāv
mānyo to sarvagnanī sañgnā konā āshraye pravartashe? nyāyashāstramān
to āvī maryādā chhe ke
vā niṣhedhamān sañgnā chālī hoy; paṇ laukikamān to evun koī
draṣhṭānt chhe nahi, māṭe sarvathā abhāvanī nāmasañgnā sarvathā hoy
nahi. tethī tame ‘sarvagna’ evun vachan kahīne pāchhā tenī
‘nāsti’rūp vachan kaho chho, e vāt asambhavarūp chhe.
shrīdevāgamastotramān paṇ em ja kahyun chhe ke
Page 85 of 103
PDF/HTML Page 97 of 115
single page version
sambhavashe paṇ sarvathā abhāvarūpanī sañgnā laīne (vaḷī) tenī
nāstinī kathanī sarvathā ja banatī nathī. tame sarvagnanun nām
laīne (vaḷī pāchhā tenī) nāsti kahī, paṇ ‘sarvagna’ evī nām
sañgnā to sarvagnanī kathañchit astitāne jaṇāve chhe; māṭe ame
to tamārī pāse sarvagnanun astitva siddha karīe chhīe, ke tame
sarvagnanun nām laīne nāsti kaho chho paṇ temān to ām āvyun
ke
ja potānī pratiṣhedhyavastunī siddhi kare chhe.
abhiprāyane khaṇḍan karavā māṭe kahyun chhe.’ tene ame kahīe
chhīe ke
tenun shraddhān juṭhun chhe’ e prakārathī kahevun hatun, eṭale tene to
paraspar vād dvārā nirṇay thaī jāy, parantu tamāre āvī
2. pratiṣhedhya = niṣhedhavā yogya.
Page 86 of 103
PDF/HTML Page 98 of 115
single page version
ja nathī.’ e to tame jūṭhā matapakṣha vaḍe ja vachan kahyun chhe,
parantu āstikyavādī to tamāro nāstirūp vachanane ja
sādhanarūp banāvī sarvagnanā astitvanī puṣhṭi kare chhe. e
pramāṇe tamārā vachanathī ja potānī (amārī) rakam je
sarvagnanī asti, tenī siddhi karī.
sādhan chhe. have tenun visheṣh (varṇan) vā e sādhanonā
āshrayathī kevī rīte sarvagnanun anumān karīe chhīe, te ahīn
lakhīe chhīeḥ
sarvagnatānī siddhi karī. jem goḷathī
Page 87 of 103
PDF/HTML Page 99 of 115
single page version
uttarottar vr̥uddhipaṇāne sādhan banāvī amr̥utanā sampūrṇa
mīṭhāpaṇāno nishchay karīe chhīe; athavā
doṣhanī hāni sādhan vaḍe sādhīe chhīe. e pramāṇe ekadesharūp
vānagīthī sarvadeshavātano nishchay karavo e paṇ ek anumānanī
jāti chhe. shrīdevāgamastotramān paṇ kahyun chhe ke
pramāṇe anumānathī siddha karyun.
agniādi chhe tene anumānathī paṇ jāṇīe chhīe, tyāre koī
āvaraṇo ane doṣhano) sampūrṇa kṣhay atishāyan hetuthī (ghaṭatān
ghaṭatān sarvathā nāsh thāy e hetuthī) siddha thāy chhe.
Page 88 of 103
PDF/HTML Page 100 of 115
single page version
tene pratyakṣha thavā māṭe draṣhṭāntathī ā anumān sādhyun.
anumānadraṣhṭāntathī sarvagnanī sattā siddha karī. shrī devāgamastotramān
paṇ kahyun chhe ke
anumān siddha karyun.
2. antaritapadārtha = rām, rāvaṇ vagere kāḷathī dūr evā padārtho.
3. dūravartipadārtha = merūparvat vagere kṣhetrathī dūr evā padārtho.
apekṣhāe antar paḍyun hoy evā] ane dūr padārtho paṇ
anumānanā viṣhay hovāthī koīne pratyakṣha hoy chhe, e rīte
sarvagnanī siddhi thāy chhe.