Shastra Swadhyay-Gujarati (Devanagari transliteration). 7. ling prAbhrut; 8. shil prAbhrut; SamAdhitantra.

Page 149 of 214
PDF/HTML Page 161 of 226
single page version

निर्मळ स्फटिक परद्रव्यसंगे अन्यरूपे थाय छे,

त्यम जीव छे नीराग पण अन्यान्यरूपे परिणमे. ५१.

जे देव-गुरुना भक्त ने सहधर्मीमुनि-अनुरक्त१ छे,

२सम्यक्त्वना वहनार योगी ध्यानमां ३रत होय छे. ५२.

तप उग्रथी अज्ञानी जे कर्मो खपावे बहु भवे,

ज्ञानी ४त्रिगुप्तिक ते करम अंतर्मुहूर्ते क्षय करे. ५३.

५शुभ अन्य द्रव्ये रागथी मुनि जो करे ६रुचिभावने,

तो तेह छे अज्ञानी, ने विपरीत तेथी ज्ञानी छे. ५४.

आसरवहेतु भाव ते शिवहेतु छे तेना मते,

तेथी ज ते छे ७अज्ञ, आत्मस्वभावथी विपरीत छे. ५५.

८कर्मजमतिक जे ९खंडदूषणकर स्वभाविकज्ञानमां,

ते जीवने अज्ञानी, १०जिनशासन तणा दूषक कह्या. ५६.

१. अनुरक्त = अनुरागवाळा; वात्सल्यवाळा.
२. सम्यक्त्वना वहनार = सम्यक्त्वने धारी राखनार; सम्यक्त्वपरिणतिए

परिणम्या करनार.

३. रत = रतिवाळा; प्रीतिवाळा; रुचिवाळा.
४. त्रिगुप्तिक = त्रण-गुप्तिवंत.
५. शुभ अन्य द्रव्ये = (शुभ भावना निमित्तभूत) प्रशस्त परद्रव्यो प्रत्ये.
६. रुचिभाव = ‘आ सारुं छे, हितकर छे’ एम एकाकारपणे प्रीतिभाव.
७. अज्ञ = अज्ञानी.
८. कर्मजमतिक = कर्मथी उत्पन्न थयेली बुद्धिवाळा; कर्मनिमित्तक वैभाविक

बुद्धिवाळा (जीव).

९. खंडदूषणकर स्वभाविकज्ञानमां = स्वभावज्ञानने खंडखंडरूप करीने दूषित

करनार (अर्थात् तेने खंडखंडरूप मानीने दूषण लगाडनार).

१०. जिनशासन तणा दूषक = जिनशासनने दूषित करनार अर्थात् दूषण

लगाडनार.

Page 150 of 214
PDF/HTML Page 162 of 226
single page version

ज्यां ज्ञान चरितविहीन छे, तपयुक्त पण १द्रगहीन छे,

वळी २अन्य कार्यो ३भावहीन, ते लिंगथी सुख शुं अरे? ५७.

छे ४अज्ञ, जेह अचेतने ५चेतक तणी श्रद्धा धरे;

जे चेतने चेतक तणी श्रद्धा धरे, ते ज्ञानी छे. ५८.

तपथी रहित जे ज्ञान, ज्ञानविहीन तप ६अकृतार्थ छे,

ते कारणे जीव ज्ञानतपसंयुक्त शिवपदने लहे. ५९.

७ध्रुवसिद्धि श्री तीर्थेश ८ज्ञानचतुष्कयुत तपने करे,

ए जाणी ९निश्चित ज्ञानयुत जीवेय तप कर्तव्य छे. ६०.

जे बाह्यलिंगे युक्त, आंतरलिंगरहित क्रिया करे,

ते १०स्वकचरितथी भ्रष्ट, शिवमारगविनाशक श्रमण छे. ६१.

११सुखसंग १२भावित ज्ञान तो १३दुखकाळमां लय थाय छे,

तेथी १४यथाबळ १५दुःख सह भावो श्रमण निज आत्मने. ६२.

१. द्रगहीन = सम्यग्दर्शन रहित.
२. अन्य कार्यो = बीजी (आवश्यकादि) क्रियाओ.
३. भावहीन = शुद्धभाव रहित.४. अज्ञ = अज्ञानी.

५. चेतक = चेतनार; चेतयिता; आत्मा.
६. अकृतार्थ = प्रयोजन सिद्ध न करे एवुं; असफळ.
७. ध्रुवसिद्धि = जेमनी सिद्धि (ते ज भवे) निश्चित छे एवा.
८. ज्ञानचतुष्कयुत = चार ज्ञान सहित.

९. निश्चित = नक्की; अवश्य.

१०. स्वकचरित = स्वचारित्र.
११. सुखसंग = सुख सहित; शाताना योगमां.
१२. भावित = भाववामां आवेलुं.
१३. दुखकाळमां = उपसर्गादि दुःख आवी पडतां.
१४. यथाबळ = शक्ति प्रमाणे.
१५. दुःख सह = कायक्लेशादि सहित.

Page 151 of 214
PDF/HTML Page 163 of 226
single page version

१आसन-अशन-निद्रा तणो करी विजय, जिनवरमार्गथी

ध्यातव्य छे निज आतमा, जाणी २श्रीगुरुपरसादथी. ६३.

छे आतमा संयुक्त दर्शन-ज्ञानथी, चारित्रथी;

नित्ये अहो! ध्यातव्य ते, जाणी श्रीगुरुपरसादथी. ६४.

जीव जाणवो दुष्कर प्रथम, पछी २भावना दुष्कर अरे!

४भावितनिजात्मस्वभावने दुष्कर विषयवैराग्य छे. ६५.

आत्मा जणाय न, ज्यां लगी विषये प्रवर्तन नर करे;

५विषये विरक्तमनस्क योगी जाणता निज आत्मने. ६६.

नर कोई, आतम जाणी, आतमभावनाप्रच्युतपणे

६चतुरंग संसारे भमे विषये विमोहित मूढ ए. ६७.

पण विषयमांही विरक्त, आतम जाणी ७भावनयुक्त जे,

८निःशंक ते तपगुणसहित छोडे चतुर्गतिभ्रमणने. ६८.

परद्रव्यमां अणुमात्र पण रति होय जेने मोहथी,

ते मूढ छे, अज्ञानी छे, विपरीत आत्मस्वभावथी. ६९.

१. आसन-अशन-निद्रा तणो = आसननो, आहारनो अने ऊंघनो.
२. श्रीगुरुपरसादथी = गुरुप्रसादथी; गुरुकृपाथी.
३. भावना = आत्माने भाववो ते; आत्मस्वभावनुं भावन करवुं ते.
४. भावितनिजात्मस्वभावने = जेणे निजात्मभावने भाव्यो छे ते जीवने; जेणे

निज आत्मस्वभावनुं भावन प्राप्त कर्युं छे ते जीवने.

५. विषये विरक्तमनस्क = जेमनुं मन विषयोमां विरक्त छे एवा; विषयो प्रत्ये

विरक्त चित्तवाळा.

६. चतुरंग संसारे = चतुर्गति संसारमां.
७. भावनयुक्त = आत्मभावनाथी युक्त.
८. निःशंक = चोक्कस; खातरीथी.

Page 152 of 214
PDF/HTML Page 164 of 226
single page version

जे आत्मने ध्यावे, १सुदर्शनशुद्ध, २द्रढचारित्र छे,

विषये विरक्तमनस्क ते शिवपद लहे निश्चितपणे. ७०.

परद्रव्य प्रत्ये राग तो संसारकारण छे खरे;

तेथी श्रमण नित्ये करो निजभावना स्वात्मा विषे. ७१.

निंदा-प्रशंसाने विषे, दुःखो तथा सौख्यो विषे,

शत्रु तथा मित्रो विषे ३समताथी चारित होय छे. ७२.

४आवृतचरण, व्रतसमितिवर्जित, शुद्धभावविहीन जे,

ते कोई नर ५जल्पे अरे! — ‘नहि ध्याननो आ काळ छे’. ७३.

सम्यक्त्वज्ञानविहीन, ६शिवपरिमुक्त जीव अभव्य जे,

ते ७सुरत भवसुखमां कहे — ‘नहि ध्याननो आ काळ छे’. ७४.

त्रण गुप्ति, पंच समिति, पंच महाव्रते जे मूढ छे,

ते मूढ ८अज्ञ कहे अरे! — नहि ध्याननो आ काळ छे’. ७५.

भरते ९दुषमकाळेय धर्मध्यान मुनिने होय छे;

ते होय छे १०आत्मस्थने; माने न ते अज्ञानी छे. ७६.

१. सुदर्शनशुद्ध = सम्यग्दर्शनथी शुद्ध; दर्शनशुद्धिवाळा.
२. द्रढचारित्र = द्रढ चारित्रयुक्त.
३. समता = समभाव; साम्यपरिणाम.
४. आवृतचरण = जेमनुं चारित्र अवरायेलुं छे एवा.
५. जल्पे = बकवाद करे छे; बबडे छे; कहे छे.
६. शिवपरिमुक्त = मोक्षथी सर्वतः रहित.
७. सुरत भवसुखमां = संसारसुखमां सारी रीते रत (अर्थात् संसारसुखमां

अभिप्राय-अपेक्षाए प्रीतिवाळो जीव).

८. अज्ञ = अज्ञानी ९. दुषमकाळ = दुःषमकाळ अर्थात्

पंचम काळ.

१०. आत्मस्थ = स्वात्मामां स्थित; आत्मस्वभावमां स्थित.

Page 153 of 214
PDF/HTML Page 165 of 226
single page version

आजेय १विमलत्रिरत्न, निजने ध्याई, इन्द्रपणुं लहे,

वा देव लौकांतिक बने, त्यांथी च्यवी सिद्धि वरे. ७७.

जे २पापमोहितबुद्धिओ ग्रही जिनवरोना लिंगने

पापो करे छे, पापीओ ते मोक्षमार्गे ३त्यक्त छे. ७८.

जे ४पंचवस्त्रासक्त, परिग्रहधारी, ५याचनशील छे,

छे ६लीन आधाकर्ममां, ते मोक्षमार्गे त्यक्त छे. ७९.

निर्मोह, विजितकषाय, ७बावीश-परिषही, निर्ग्रंथ छे,

छे मुक्त पापारंभथी, ते मोक्षमार्गे ८गृहीत छे. ८०.

छुं एकलो हुं, कोई पण मारां नथी लोकत्रये,

— ए भावनाथी योगीओ पामे सुशाश्वत सौख्यने. ८१.

जे देव-गुरुना भक्त छे, ९निर्वेदश्रेणी चिंतवे,

जे ध्यानरत, १०सुचरित्र छे, ते मोक्षमार्गे गृहित छे. ८२.

१. विमलत्रिरत्न = शुद्धरत्नत्रयवाळा; रत्नत्रय वडे शुद्ध एवा मुनिओ
२. पापमोहितबुद्धिओ = जेमनी बुद्धि पापमोहित छे एवा जीवो.
३. त्यक्त = तजायेला; अस्वीकृत; नहि स्वीकारायेला.
४. पंचवस्त्रासक्त = पंचविध वस्त्रोमां आसक्त (अर्थात् रेशमी; सुतराउ वगेरे

पांच प्रकारनां वस्त्रो धारण करनार).

५. याचनशील = याचनास्वभाववाळा (अर्थात् मागीने – मागणी करीने –

आहारादि लेनारा)

६. लीन आधाकर्ममां = अधःकर्ममां रत (अर्थात् अधःकर्मरूप दोषवाळो

आहार लेनारा).

७. बावीश-परिषही = बावीश परिषहोने सहनारा.
८. गृहीत = ग्रहवामां आवेला; स्वीकारवामां आवेला; स्वीकृत; अंगीकृत.
९. निर्वेदश्रेणी = वैराग्यनी परंपरा; वैराग्यभावनाओनी हारमाळा.
१०. सुचरित्र = सारा चारित्रवाळा; सत्चारित्रयुक्त.

Page 154 of 214
PDF/HTML Page 166 of 226
single page version

निश्चयनये — ज्यां आतमा १आत्मार्थ आत्मामां रमे,

ते योगी छे सुचरित्रसंयुत; ते लहे निर्वाणने. ८३.

छे योगी, २पुरुषाकार, जीव ३वरज्ञानदर्शनपूर्ण छे;

४ध्यानार योगी पापनाशक ५द्वंद्वविरहित होय छे. ८४.

श्रमणार्थ जिन-उपदेश भाख्यो, श्रावकार्थ सुणो हवे,

संसारनुं हरनार ६शिव-करनार कारण परम ए. ८५.

ग्रही मेरुपर्वत-सम अकंप सुनिर्मळा सम्यक्त्वने,

हे श्रावको! दुखनाश अर्थे ध्यानमां ध्यातव्य ते. ८६.

सम्यक्त्वने जे जीव ध्यावे ते सुद्रष्टि होय छे,

सम्यक्त्वपरिणत वर्ततो दुष्टाष्टकर्मो क्षय करे. ८७.

बहु कथनथी शुं? ७नरवरो ८गत काळ जे ९सिद्ध्या अहो!

जे सिद्धशे भव्यो हवे, सम्यक्त्वमहिमा जाणवो. ८८.

नर धन्य ते, १०सुकृतार्थ ते, पंडित अने शूरवीर ते,

स्वप्नेय मलिन कर्युं न जेणे ११सिद्धिकर सम्यक्त्वने. ८९.

१. आत्मार्थ = आत्मा अर्थे; आत्मा माटे.
२. पुरुषाकार = पुरुषना आकारे.
३. वरज्ञानदर्शनपूर्ण = (स्वभावे) उत्तम ज्ञानदर्शनथी परिपूर्ण.
४. ध्यानार = एवा जीवने – आत्माने – जे ध्यावे छे ते.

५. द्वंद्वविरहित = निर्द्वंद्व; (रागद्वेषादि) द्वंद्वथी रहित.
६. शिव करनार = मोक्षनुं करनारुं; सिद्धिकर.
७. नरवरो = उत्तम पुरुषो.
८. गत काळ = भूतकाळमां; पूर्वे.
९. सिद्ध्या = सिद्ध थया; मोक्ष पाम्या.
१०. सुकृतार्थ = जेमणे प्रयोजनने सारी रीते सिद्ध कर्युं छे एवा; सुकृतकृत्य.
११. सिद्धिकर = सिद्धि करनार; मोक्ष करनार.

Page 155 of 214
PDF/HTML Page 167 of 226
single page version

१हिंसासुविरहित धर्म, दोष अढार वर्जित देवनुं,

निर्ग्रंथ प्रवचन केरुं जे श्रद्धान ते समकित कह्युं. ९०.

सम्यक्त्व तेने, जेह माने २लिंग परनिरपेक्षने,

३रूपे यथाजातक, ४सुसंयत, सर्वसंगविमुक्तने. ९१.

जे देव ५कुत्सित, धर्म कुत्सित, लिंग कुत्सित वंदता,

भय, शरम वा गारव थकी, ते जीव छे मिथ्यात्वमां. ९२.

वंदन असंयत, ६रक्त देवो, लिंग ७सपरापेक्षने,

– ए मान्य होय कुद्रष्टिने, नहि शुद्ध सम्यग्द्रष्टिने. ९३.

सम्यक्त्वयुत श्रावक करे जिनदेवदेशित धर्मने;

विपरीत तेथी जे करे, कुद्रष्टि ते ज्ञातव्य छे. ९४.

कुद्रष्टि जे, ते सुखविहीन परिभ्रमे संसारमां,

जर-जन्म-मरणप्रचुरता, दुखगणसहस्र भर्या जिहां. ९५.

‘सम्यक्त्व गुण, मिथ्यात्व दोष’ तुं एम मन सुविचारीने,

कर ते तने जे मन रुचे; बहु कथन शुं करवुं अरे? ९६.

१. हिंसा सुविरहित = हिंसारहित.
२. लिंग परनिरपेक्षने = परथी निरपेक्ष एवा (अंतर्बाह्य) लिंगने; परने नहि

अवलंबनारा एवा लिंगने.

३. रूपे यथाजातक = (आंतरलिंग-अपेक्षाए) यथानिष्पन्न – सहज – स्वाभाविक –

निरुपाधिक रूपवाळा; (बाह्यलिंग-अपेक्षाए) जन्म्या प्रमाणेना रूपवाळा.

४. सुसंयत = सारी रीते संयत; सुसंयमयुक्त.
५. कुत्सित = निंदित; खराब; अधम.
६. रक्त = रागी.
७. सपरापेक्ष = परनी अपेक्षावाळा.

Page 156 of 214
PDF/HTML Page 168 of 226
single page version

निर्ग्रंथ, बाह्य असंग, पण नहि त्यक्त मिथ्याभाव ज्यां,

जाणे न ते समभाव निज; शु १स्थान-मौन करे तिहां? ९७.

जे मूळगुणने छेदीने मुनि बाह्यकर्मो आचरे,

पामे न शिवसुख २निश्चये ३जिनकथित-लिंग-विराधने. ९८.

बहिरंग कर्मो शुं करे? उपवास बहुविध शुं करे?

रे! शुं करे आतापना? — आत्मस्वभावविरुद्ध जे. ९९.

पुष्कळ भणे श्रुतने भले, चारित्र बहुविध आचरे,

छे बाळश्रुत ने बाळचारित, आत्मथी विपरीत जे. १००.

छे साधु जे वैराग्यपर ने विमुख परद्रव्यो विषे,

भवसुखविरक्त, स्वकीय शुद्ध सुखो विषे अनुरक्त जे. १०१.

४आदेयहेय-सुनिश्चयी, ५गुणगणविभूषित-अंग जे,

ध्यानाध्ययनरत जेह, ते मुनि स्थान उत्तमने लहे. १०२.

प्रणमे ६प्रणत जन, ७ध्यात जन ध्यावे निरंतर जेहने,

तुं जाण तत्त्व ८तनस्थ ते, जे ९स्तवनप्राप्त जनो स्तवे. १०३.

अर्हंत-सिद्धाचार्य-अध्यापक-श्रमण — परमेष्ठी जे,

पांचेय छे आत्मा महीं; आत्मा शरण मारुं खरे. १०४.

१. स्थान = निश्चळपणे ऊभा रहेवुं ते; ऊभां ऊभां कार्योत्सर्गस्थित रहेवुं ते;

एक आसने निश्चळ रहेवुं ते.२. निश्चये = नक्की.

३. जिनकथित-लिंग-विराधने = जिनकथित लिंगनी विराधना करतो होवाथी.
४. आदेयहेय-सुनिश्चयी = उपादेय अने हेयनो जेमणे निश्चय करेलो छे एवा.
५. गुणगण विभूषित-अंग = गुणोना समूहथी सुशोभित अंगवाळा.
६. प्रणत जन = बीजाओ वडे जेमने प्रणमवामां आवे छे ते जनो.
७. ध्यात जन = बीजाओ वडे जेमने ध्यावामां आवे छे ते जनो.
८. तनस्थ = देहस्थ; शरीरमां रहेल.
९. स्तवनप्राप्त जनो = बीजाओ वडे जेमने स्तववामां आवे छे ते जनो.

Page 157 of 214
PDF/HTML Page 169 of 226
single page version

सम्यक्त्व, सम्यग्ज्ञान, सत्चारित्र, सत्तपचरण जे,

चारेय छे आत्मा महीं; आत्मा शरण मारुं खरे. १०५.

आ जिननिरूपित मोक्षप्राभृत-शास्त्रने सद्भक्तिए

जे पठन-श्रवण करे अने भावे, लहे सुख नित्यने. १०६.

❖

७. लिंगप्राभृत

करीने नमन भगवंत श्री अर्हंतने, श्री सिद्धने,

भाखीश हुं संक्षेपथी मुनिलिंगप्राभृतशास्त्रने. १.

होये धरमथी लिंग, धर्म न लिंगमात्रथी होय छे;

रे! भावधर्म तुं जाण, तारे लिंगथी शुं कार्य छे? २.

जे १पापमोहितबुद्धि, जिनवरलिंग धरी, २लिंगित्वने;

उपहसित करतो, ते ३विघाते ४लिंगीओना लिंगने. ३.

जे लिंग धारी नृत्य, गायन, वाद्यवादनने करे,

ते पापमोहितबुद्धि छे तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. ४.

जे संग्रहे, रक्षे ५बहुश्रमपूर्व, ध्यावे ६आर्तने,

ते पापमोहितबुद्धि छे तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. ५.

७द्यूत जे रमे, बहुमान-गर्वित वाद-कलह सदा करे,

लिंगीरूपे करतो थको पापी नरकगामी बने. ६.

१. पापमोहितबुद्धि = जेनी बुद्धि पापमोहित छे एवो पुरुष.
२. लिंगित्वने उपहसित करतो = लिंगीपणानो उपहास करे छे; लिंगीभावनी

मश्करी करे छे; मुनिपणानी मजाक करे छे.

३. विघाते = घात करे छे; नष्ट करे छे; हानि पहोंचाडे छे.
४. लिंगीओ = मुनिओ; साधुओ; श्रमणो.
५. बहुश्रमपूर्व = बहु श्रमपूर्वक; घणा प्रयत्नथी. ६.

आर्त = आर्तध्यान.

७. द्यूत = जुगार.

Page 158 of 214
PDF/HTML Page 170 of 226
single page version

जे १पाप-उपहतभाव सेवे लिंगमां अब्रह्मने,

ते पापमोहितबुद्धिने परिभ्रमण २संसृतिकानने. ७.

ज्यां लिंगरूपे ज्ञानदर्शनचरणनुं धारण नहीं,

ने ध्यान ध्यावे आर्त, तेह अनंतसंसारी मुनि. ८.

जोडे विवाह, करे कृषि-व्यापार-जीवविघात जे,

लिंगीरूपे करतो थको पापी नरकगामी बने. ९.

चोरो-लबाडोने लडावे, तीव्र परिणामो करे,

चोपाट-आदिक जे रमे, लिंगी नरकगामी बने. १०.

द्रगज्ञानचरणे, नित्यकर्मे, तपनियमसंयम विषे

जे वर्ततो पीडा करे, लिंगी नरकगामी बने. ११.

जे भोजने रसगृद्धि करतो वर्ततो कामादिके,

मायावी लिंगविनाशी ते तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. १२.

३पिंडार्थ जे दोडे अने करी कलह भोजन जे करे,

इर्षा करे जे अन्यनी, जिनमार्गनो नहि श्रमण ते. १३.

४अणदत्तनुं ज्यां ग्रहण, जे ५असमक्ष परनिंदा करे,

जिनलिंगधारक हो छतां ते श्रमण चोर समान छे. १४.

६लिंगात्म इर्यासमितिनो धारक छतां कूदे, पडे,

दोडे, उखाडे भोंय, ते तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. १५.

१. पाप-उपहतभाव = पापथी जेनो भाव हणायेलो छे एवो पुरुष.
२. संसृतिकानने = संसाररूपी वनमां.
३. पिंडार्थ = आहार अर्थे; भोजनप्राप्ति माटे.
४. अणदत्त = अदत्त; अणदीधेल; नहि देवामां आवेल.
५. असमक्ष = परोक्षपणे; अप्रत्यक्षपणे; असमीपपणे; छानी रीते.
६. लिंगात्म = लिंगरूप; मुनिलिंगस्वरूप.

Page 159 of 214
PDF/HTML Page 171 of 226
single page version

जे अवगणीने बंध, खांडे धान्य, खोदे पृथ्वीने,

बहु वृक्ष छेदे जेह, ते तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. १६.

स्त्रीवर्ग पर नित राग करतो, दोष दे छे अन्यने,

द्रगज्ञानथी जे शून्य, ते तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. १७.

दीक्षाविहीन गृहस्थ ने शिष्ये धरे बहु स्नेह जे,

आचार-विनयविहीन, ते तिर्यंचयोनि, न श्रमण छे. १८.

इम वर्तनारो संयतोनी मध्य नित्य रहे भले,

ने होय १बहुश्रुत, तोय २भावविनष्ट छे, नहि श्रमण छे. १९.

स्त्रीवर्गमां ३विश्वस्त दे छे ज्ञान-दर्शन-चरण जे,

पार्श्वस्थथी पण हीन भावविनष्ट छे, नहि श्रमण छे. २०.

४असतीगृहे भोजन, ५करे स्तुति नित्य, पोषे ६पिंड जे,

अज्ञानभावे युक्त भावविनष्ट छे, नहि श्रमण छे. २१.

ए रीत सर्वज्ञे कथित आ लिंगप्राभृत जाणीने,

जे धर्म पाळे ७कष्ट सह, ते स्थान उत्तमने लहे. २२.

✽

१. बहुश्रुत = बहु शास्त्रोनो जाणनार; विद्वान.
२. भावविनष्ट = भावभ्रष्ट; भावशून्य; शुद्धभावथी (दर्शनज्ञानचारित्रथी)

रहित.

३. विश्वस्त = (१) विश्वासुपणे अर्थात् (स्त्रीवर्गनो) विश्वास करीने;

निर्भयपणे; (२) विश्वसनीयपणे अर्थात् (स्त्रीवर्गमां) विश्वास उपजावीने.

४. असतीगृहे = व्यभिचारिणी स्त्रीना घरे.
५. करे स्तुति नित्य = हंमेशा तेनी प्रशंसा करे छे.
६. पिंड = शरीर.
७. कष्ट सह = कष्ट सहित; प्रयत्नपूर्वक.

Page 160 of 214
PDF/HTML Page 172 of 226
single page version

८. शीलप्राभृत

१विस्तीर्णलोचन, २रक्तकजकोमल-सुपद श्री वीरने

त्रिविधे करीने वंदना, हुं वर्णवुं शीलगुणने. १.

न विरोध भाख्यो ज्ञानीओए शीलने ने ज्ञानने;

विषयो करे छे नष्ट केवळ शीलविरहित ज्ञानने. २.

दुष्कर जणावुं ज्ञाननुं, पछी भावना दुष्कर अरे!

वळी भावनायुत जीवने दुष्कर विषयवैराग्य छे. ३.

जाणे न आत्मा ज्ञानने, वर्ते विषयवश ज्यां लगी;

नहि ३क्षपण पूरवकर्मनुं केवळ विषयवैराग्यथी. ४.

जे ज्ञान चरणविहीन, धारण लिंगनुं द्रगहीन जे,

तपचरण जे संयमसुविरहित, ते बधुंय ४निरर्थ छे. ५.

जे ज्ञान चरणविशुद्ध, धारण लिंगनुं ५द्रगशुद्ध जे,

तप जे ६ससंयम, ते भले थोडुं, महाफळयुक्त छे. ६.

नर कोई, जाणी ज्ञानने, आसक्त रही विषयादिके,

भटके चतुर्गतिमां अरे! विषये विमोहित मूढ ए. ७.

पण विषयमांहि विरक्त, जाणी ज्ञान, भावनयुक्त जे,

निःशंक ते तपगुणसहित छेदे चतुर्गतिभ्रमणने. ८.

१. विस्तीर्णलोचन = (१) विशाळ नेत्रवाळा; (२) विस्तृत दर्शनज्ञानवाळा.
२. रक्तकजकोमल-सुपद = लाल कमळ जेवां कोमळ जेमनां सुपद (सुंदर चरणो

अथवा रागद्वेषरहित वचनो) छे एवा.

३. क्षपण = क्षय करवो ते; नाश करवो ते.
४.निरर्थ = निरर्थक; निष्फळ.

५.द्रगशुद्ध = सम्यग्दर्शन वडे शुद्ध.६. ससंयम = संयम सहित.

Page 161 of 214
PDF/HTML Page 173 of 226
single page version

धमतां लवण-खडीलेपपूर्वक कनक निर्मळ थाय छे,

त्यम जीव पण सुविशुद्ध १ज्ञानसलिलथी निर्मळ बने. ९.

जे ज्ञानथी गर्वित बनी विषयो महीं राचे जनो,

ते ज्ञाननो नहि दोष, दोष कुपुरुष मंदमति तणो. १ ०.

सम्यक्त्वसंयुत ज्ञान, दर्शन, तप अने चारित्रथी

चारित्रशुद्ध जीवो करे उपलब्धि २परिनिर्वाणनी. ११.

जे शीलने रक्षे, सुदर्शनशुद्ध, द्रढचारित्र जे,

जे विषयमांही ३विरक्तमन, निश्चित लहे निर्वाणने. १२.

छे ४इष्टदर्शी मार्गमां, हो विषयमां मोहित भले;

उन्मार्गदर्शी जीवनुं जे ज्ञान तेय निरर्थ छे. १३.

५दुर्मत-कुशास्त्रप्रशंसको जाणे विविध शास्त्रो भले,

व्रत-शील-ज्ञानविहीन छे तेथी न आराधक खरे. १४.

हो रूपश्रीगर्वित, भले लावण्ययौवनकान्ति हो,

मानवजनम छे निष्प्रयोजन शीलगुणवर्जित तणो. १५.

व्याकरण, छंदो, न्याय, वैशेषिक, व्यवहारादिनां

शास्त्रो तणुं हो ज्ञान तोपण शील उत्तम सर्वमां. १६.

रे! शीलगुणमंडित भविकना देव वल्लभ होय छे;

लोके कुशील जनो, भले श्रुतपारगत हो, तुच्छ छे. १७.

१. ज्ञानसलिल = ज्ञानजळ; ज्ञानरूपी नीर.
२. परिनिर्वाण = मोक्ष.
३. विरक्तमन = विरक्त मनवाळा.
४. इष्टदर्शी = इष्टने देखनार; हितने श्रद्धनार; सन्मार्गनी श्रद्धावाळा.
५. दुर्मत = कुमत.

Page 162 of 214
PDF/HTML Page 174 of 226
single page version

सौथी भले हो १हीन, २रूपविरूप, यौवनभ्रष्ट हो,

३मानुष्य तेनुं छे ४सुजीवित, शील जेनुं सुशील हो. १८.

प्राणीदया, दम, सत्य, ब्रह्म, अचौर्य ने संतुष्टता,

सम्यक्त्व, ज्ञान, तपश्चरण छे शीलना परिवारमां. १९.

छे शील ते तप शुद्ध, ते द्रगशुद्धि, ज्ञानविशुद्धि छे,

छे शील ५अरि विषयो तणो ने शील ६शिवसोपान छे. २०.

विष घोर जंगम-स्थावरोनुं नष्ट करतुं सर्वने,

पण ७विषयलुब्ध तणुं विघातक विषयविष अतिरौद्र छे. २१.

विषवेदनाहत जीव एक ज वार पामे मरणने,

पण विषयविषहत जीव तो ८संसारकांतारे भमे. २२.

बहु वेदना नरको विषे, दुःखो मनुज-तिर्यंचमां,

देवेय ९दुर्भगता लहे विषयावलंबी आतमा. २३.

१०तुष दूर करतां जे रीते कं ई ११द्रव्य नरनुं न जाय छे,

तपशीलवंत १२सुकुशल, १३खळ माफक, विषयविषने तजे. २४.

१. हीन = हीणा (अर्थात् कुलादि बाह्य संपत्ति अपेक्षाए हलका).
२. रूपविरूप = रूपे विरूप; रूप-अपेक्षाए कुरूप.
३. मानुष्य = मनुष्यपणुं (अर्थात् मनुष्यजीवन).
४. सुजीवित = सारी रीते जिवायेलुं; प्रशंसनीयपणे — सफळपणे जीववामां

आवेलुं.५. अरि = वेरी; शत्रु.

६. शिवसोपान = मोक्षनुं पगथियुं.
७. विषयलुब्ध तणुं विघातक = विषयलुब्ध जीवोनो घात करनारुं (अर्थात् तेमनुं

अत्यंत बूरुं करनारुं). ८. संसारकांतारे = संसाररूपी मोटा भयंकर वनमां.

९. दुर्भगता = दुर्भाग्य. १०. तुष दूर करतां = धान्यमांथी फोतरां वगेरे कचरो

काढी नाखतां.११. द्रव्य = वस्तु (अर्थात् धान्य).

१२. सुकुशल = कुशळ अर्थात् प्रवीण पुरुष. १३. खळ = वस्तुनो रसकस

विनानो नकामो भाग – कचरो; सत्त्व काढी लेतां बाकी रहेता कूचा.

Page 163 of 214
PDF/HTML Page 175 of 226
single page version

छे भद्र, गोळ, विशाळ ने खंडात्म अंग शरीरमां,

ते सर्व होय सुप्राप्त तोपण शील उत्तम सर्वमां. २५.

दुर्मतविमोहित विषयलुब्ध जनो इतरजन साथमां

१अरघट्टिकाना चक्र जेम परिभ्रमे संसारमां. २६.

जे कर्मग्रंथि विषयरागे बद्ध छे आत्मा विषे,

तपचरण-संयम-शीलथी सुकृतार्थ छेदे तेहने. २७.

तप-दान-शील-सुविनय — रत्नसमूह सह, जलधि समो,

२सोहंत ३जीव सशील पामे श्रेष्ठ शिवपदने अहो! २८.

देखाय छे शुं मोक्ष स्त्री-पशु-गाय-गर्दभ-श्वाननो?

जे ४तुर्यने साधे, लहे छे मोक्ष; — देखो सौ जनो. २९.

जो मोक्ष साधित होत ५विषयविलुब्ध ज्ञानधरो वडे,

दशपूर्वधर पण सात्यकिसुत केम पामत नरकने? ३०.

जो शील विण बस ज्ञानथी कही होय शुद्धि ज्ञानीए,

दशपूर्वधरनो भाव केम थयो नहीं निर्मळ अरे? ३१.

६विषये विरक्त करे ७सुसह अति-उग्र नारकवेदना

ने पामता अर्हंतपद; — वीरे कह्युं जिनमार्गमां. ३२.

८अत्यक्ष-शिवपदप्राप्ति आम घणा प्रकारे शीलथी

प्रत्यक्षदर्शनज्ञानधर लोकज्ञ जिनदेवे कही. ३३.

१. अरघट्टिका = रेंट.२. सोहंत = सोहतो; शोभतो.

३. जीव सशील = शीलसहित जीव; शीलवान जीव.
४. तुर्यने = चतुर्थने (अर्थात् मोक्षरूप चोथा पुरुषार्थने).
५. विषयविलुब्ध = विषयलुब्ध; विषयोना लोलुप.
६. विषये विरक्त = विषयविरक्त जीवो.
७. सुसह = सहेलाईथी सहन थाय एवी (अर्थात् हळवी).
८. अत्यक्ष = अतींद्रिय; इंद्रियातीत.

Page 164 of 214
PDF/HTML Page 176 of 226
single page version

सम्यक्त्व-दर्शन-ज्ञान-तप-वीर्याचरण आत्मा विषे,

पवने सहित १पावक समान, २दहे ३पुरातन कर्मने. ३४.

४विजितेन्द्रि विषयविरक्त थई, धरीने विनय-तप-शीलने,

५धीरा ६दही वसु कर्म, शिवगतिप्राप्त सिद्धप्रभु बने. ३५.

जे श्रमण केरुं जन्मतरु लावण्य-शीलसमृद्ध छे,

ते शीलधर छे, छे महात्मा, लोकमां गुण विस्तरे. ३६.

द्रगशुद्धि, ज्ञान, समाधि, ध्यान स्वशक्ति-आश्रित होय छे,

सम्यक्त्वथी जीवो लहे छे ७बोधिने जिनशासने. ३७.

जिनवचननो ग्रही सार, विषयविरक्त धीर तपोधनो,

करी स्नान ८शीलसलिलथी, सुख सिद्धिनुं पामे अहो! ३८.

९आराधनापरिणत सरव गुणथी करे १०कृश कर्मने,

सुखदुखरहित ११मनशुद्ध ते क्षेपे करमरूप धूळने. ३९.

अर्हंतमां शुभ भक्ति श्रद्धाशुद्धियुत सम्यक्त्व छे,

ने शील विषयविरागता छे; ज्ञान बीजुं कयुं हवे? ४०.

❁

१. पावक = अग्नि.२. दहे = बाळे.

३. पुरातन = जूनां.४. विजितेन्द्रि = जितेन्द्रिय.

५. धीरा = धीर पुरुषो.६. दही वसु कर्म = आठ कर्मने बाळीने.

७. बोधि = रत्नत्रयपरिणति.
८. शीलसलिल = शीलरूपी जळ.
९. आराधनापरिणत = आराधनारूपे परिणमेला पुरुषो.
१०. कृश = नबळां; पातळां; क्षीण.
११. मनशुद्ध = शुद्ध मनवाळा (अर्थात् शुद्ध परिणतिवाळा).

Page 165 of 214
PDF/HTML Page 177 of 226
single page version

श्री

समाधिातंत्र

(पद्यानुवाद)

(दोहरा)

नमुं सिद्ध परमात्मने, अक्षय बोधस्वरूप;

जेणे आत्मा आत्मरूप, पर जाण्युं पररूप. १.

बोल्या विण पण भारती-ॠद्धि१ ज्यां जयवंत,

इच्छा विण पण जेह छे तीर्थंकर भगवंत,

वंदुं ते सकलात्मने श्री तीर्थेश जिनेश,

सुगत तथा जे विष्णु छे, ब्रह्मा तेम महेश. २.

आगमथी ने लिंगथी२, आत्मशक्ति अनुरूप,

हृदय तणा ऐकाग्ा्रयथी सम्यक् वेदी स्वरूप,

मुक्तिसुख-अभिलाषीने कहीश आतमरूप,

परथी, कर्मकलंकथी, जेह ३विविक्तस्वरूप. ३.

आत्म त्रिधा४ सौ देहीमां — बाह्यांतर-परमात्म;

मध्योपाये परमने ग्रहो, तजो बहिरात्म. ४.

आत्मभ्रान्ति देहादिमां करे तेह ‘बहिरात्म’;

‘आन्तर’ विभ्रमरहित छे, अतिनिर्मळ ‘परमात्म’. ५.

१. भारती-ॠद्धि = वाणीनी विभूति.२. लिंग = अनुमान अने हेतु.

३. विविक्त = भिन्न. ४. त्रिधा = त्रण प्रकारे.

Page 166 of 214
PDF/HTML Page 178 of 226
single page version

निर्मळ, केवळ, शुद्ध, जिन, प्रभु, विविक्त, परात्म,

इश्वर, परमेष्ठी अने १अव्यय ते परमात्म. ६.

इन्द्रिय द्वारा विषयमां बहार भमे बहिरात्म;

आतमज्ञानविमुख ते माने देह निजात्म. ७.

नरदेहे स्थित आत्मने नर माने छे मूढ,

पशुदेहे स्थितने पशु, २सुरदेहे स्थित सुर; ८.

नरक-तने३ नारक गणे, परमार्थे नथी एम,

अनंत ४धी-शक्तिमयी, अचळरूप, निजवेद्य. ९.

निज शरीर सम देखीने परजीवयुक्त शरीर,

माने तेने आतमा, बहिरातम मूढ जीव. १०.

विभ्रम पुत्र-रमादिगत५ ६आत्म-अज्ञने थाय.

देहोमां छे जेहने आतम-अध्यवसाय७. ११.

आ भ्रमथी अज्ञानमय द्रढ जामे संस्कार;

अन्य भवे पण देहने आत्मा गणे गमार. १२.

देहबुद्धि जन आत्मने करे देहसंयुक्त,

आत्मबुद्धि जन आत्मने तनथी करे विमुक्त. १३.

देहे आतमबुद्धिथी सुत-दारा८ कल्पाय;

ते सौ निज संपत गणी, हा! आ जगत हणाय. १४.

१. अव्यय = अविनाशी; पोताना शुद्धस्वरूपथी भ्रष्ट नहि थयेला
२. सुर = देव. ३. तन = शरीर.४. धी = बुद्धि;

ज्ञान.
५. रमा = स्त्री. ६. आत्म-अज्ञ = आत्माने नहि जाणनार.
७. आतम-अध्यवसाय = आत्मानी मान्यता. ८. दारा = स्त्री.

Page 167 of 214
PDF/HTML Page 179 of 226
single page version

भवदुःखोनुं मूळ छे देहातमधी जेह;

छोडी, १रुद्धेन्द्रिय बनी, अंतरमांही प्रवेश. १५.

अनादिच्युत निजरूपथी, रह्यो हुं विषयासक्त,

इन्द्रियविषयो अनुसरी, जाण्युं नहि ‘हुं’ तत्त्व. १६.

बहिर्वचनने छोडीने, अंतर्वच सौ छोड;

संक्षेपे परमात्मनो २द्योतक छे आ योग. १७.

रूप मने देखाय जे, समजे नहि कंई वात;

समजे ते देखाय नहि, बोलुं कोनी साथ? १८.

बीजा उपदेशे मने, हुं उपदेशुं अन्य;

ए सौ मुज ३उन्मत्तता, हुं तो छुं अविकल्प. १९.

ग्रहे नहीं अग्राह्यने, छोडे नहीं ग्रहेल,

जाणे सौने सर्वथा, ते हुं छुं ४निजवेद्य. २०.

५स्थाणु विषे नरभ्रान्तिथी थाय विचेष्टा जेम;

आत्मभ्रमे देहादिमां वर्तन हतुं मुज तेम. २१.

स्थाणु विषे विभ्रम जतां थाय सुचेष्टा जेम;

भ्रान्ति जतां देहादिमां थयुं प्रवर्तन तेम. २२.

जे रूपे हुं अनुभवुं निज निजथी निजमांही,

ते हुं, नर-स्त्री-इतर नहि, एक-बहु-द्विक नाहि. २३.

नहि पाम्ये निद्रित हतो, पाम्ये निद्रामुक्त,

ते निजवेद्य, अतीन्द्रि ने ६अवाच्य छे मुज रूप. २४.

१. रुद्धेन्द्रिय = रोकेली इन्द्रियोवाळो. २. द्योतक = प्रकाश करनार.
३. उन्मत्तता = उन्मादपणुं.४. निजवेद्य = पोताथी

अनुभववा योग्य.
५. स्थाणु = झाडनुं ठूंठुं.६. अवाच्य = न कही शकाय तेवुं.

Page 168 of 214
PDF/HTML Page 180 of 226
single page version

ज्ञानात्मक मुज आत्म ज्यां परमार्थे वेदाय,

त्यां रागादिविनाशथी नहि अरि-मित्र जणाय. २५.

देखे नहि मुजने जनो, तो नहि मुज १अरि-मित्र;

देखे जो मुजने जनो, तो नहि मुज अरि-मित्र. २६.

एम तजी बहिरात्मने, थई मध्यात्मस्वरूप;

सौ संकल्पविमुक्त थई, भावो परमस्वरूप. २७.

ते भाव्ये ‘सोहम्’ तणा जामे छे संस्कार;

२तद्गत द्रढ संस्कारथी आत्मनिमग्न३ थवाय. २८.

मूढ जहीं विश्वस्त छे, ४तत्सम नहि भयस्थान;

जेथी डरे तेना समुं कोई न निर्भय धाम. २९.

इन्द्रिय सर्व निरोधीने, मन करीने स्थिररूप,

क्षणभर जोतां जे दीसे, ते परमात्मस्वरूप. ३०.

जे परमात्मा ते ज हुं, जे हुं ते परमात्म;

हुं ज सेव्य मारा वडे, अन्य सेव्य नहि जाण. ३१.

विषयमुक्त थई मुज थकी ज्ञानात्मक मुजस्थित,

मुजने हुं अवलंबुं छुं परमानंदरचित. ३२.

एम न जाणे देहथी भिन्न जीव अविनाश;

ते तपतां तप घोर पण, पामे नहि ५शिववास. ३३.

आतम-देहविभागथी ऊपज्यो ज्यां आह्लाद,

तपथी दुष्कृत घोरने वेदे पण नहि ताप. ३४.

१. अरि = शत्रु.२. तद्गत = ते संबंधी.

३. निमग्न = लीन.४. तत्सम = तेना जेवुं.

५. शिव = मोक्ष.

< Previous Page Next Page >