Page 217 of 297
PDF/HTML Page 241 of 321
single page version
paN niratichAr vrat pAlan thatAn nathI, tethI tene pakShik ja kahyo chhe.
vaLI naiShThik thAy chhe tyAre anukrame pratimAnI pratignA paLAy chhe. Ane apratyAkhyAnAvaraN kaShAyano abhAv thayo chhe tethI pAnchamA guNasthAnanI pratimA atichAr rahit paLAy chhe. tyAn pratyAkhyAnAvaraNakaShAyanA tIvra – mand bhedothI agiyAr pratimAnA bhed chhe. jem jem kaShAy mand thato jAy tem tem AgalI pratimAnI pratignA thatI jAy chhe. tyAn em kahyun chhe ke gharanun svamipaNun chhoDI gRuhakArya to putradikane sompe tathA pote kaShAyahaninA pramANamAn pratimAnI pratignA angIkAr karato jAy. jyAn sudhI sakalasanyam na grahaN kare tyAn sudhI – agiyAramI pratimA sudhI naiShThik shrAvak kahevAy chhe. jyAre maraNakAL Avyo jANe tyAre ArAdhan sahit thaI, ekAgrachitta karI, parameShThInA chintavanamAn rahI samadhipUrvak prAN chhoDe te sAdhak kahevAy chhe. evun vyAkhyAn chhe.
vaLI kahyun chhe ke gRuhastha, dravyanun je upArjan kare tenA chha bhAg kare. ek bhAg to dharmanA arthe Ape, ek bhAg kuTumbanA poShaNamAn Ape, ek bhAg potAnA bhogamAn kharach kare, ek bhAg potAnA svajanasamUhanA vyavahAramAn kharche ane bAkInA be bhAg anAmat bhanDAr tarIke rAkhe. te dravya koI moTA pUjan vA prabhAvanAmAn athavA kAL – dukALamAn kAm Ave. e pramANe karavAthI gRuhasthane AkuLatA Upaje nahi ane dharma sAdhI shakAy. ahIn sanskRitaTIkAkAre ghaNun kathan karyun chhe tathA pahelAnI gAthAnA kathanamAn anya granthonAn kathan sadhAy chhe. kathan ghaNun karyun chhe te badhun sanskRit TIkAthI jANavun, ahIn to gAthAno ja artha sankShepamAn lakhyo chhe, visheSh jANavAnI ichchhA hoy teNe rayaNasAr, vasunandIkRut shrAvakAchAr, ratnakaranDashrAvakAchAr, puruShAtharasiddhiyupAy, amitagatishrAvakAchAr ane prAkRitadohAbandhashrAvakAchAr ityadi granthothI jANavun. ahIn sankShepamAn kathan karyun chhe. e pramANe bArabhedarUp shrAvakadharmanun varNan karyun.
Page 218 of 297
PDF/HTML Page 242 of 321
single page version
have munidharmanun vyAkhyAn kare chhe —
artha — je puruSh ratnatray arthAt nishchay – vyavahArarUp samyagdarshan – gnAn – charitrathI yukta hoy, kShamadi bhAv arthAt uttam kShamAthI mAnDI das prakAranA dharmothI nitya – nirantar pariNat hoy, sukh – dukh, tRuN – kanchan, lAbh – alAbh, shatru – mitra, nindA – prasanshA ane jIvan – maraN adimAn madhyastha eTale ke samabhAvarUp varte ane rAg- dveShathI rahit hoy tene sAdhu kahe chhe, tene ja dharma kahe chhe; kAraN ke jemAn dharma chhe te ja dharmanI mUrti chhe, te ja dharma chhe.
bhAvArtha — ahIn ratnatray sahit kahevAmAn ter prakAranun charitra chhe te mahAvrat adi munino dharma chhe, tenun varNan karavun joIe; parantu ahIn das prakAranA visheSh dharmonun varNan chhe. temAn mahAvrat adinun varNan paN garbhit chhe em samajavun.
have das prakAranA dharmonun varNan kare chhe —
artha — te munidharma kShamadi bhAvothI das prakArano chhe. kevo chhe te? saukhyasAr eTalo tenAthI sukh thAy chhe athavA tenAmAn sukh chhe athavA sukhathI sArarUp chhe – evo chhe. have kahevAmAn AvanAr das prakAranA dharmo bhaktithI, uttam dharmAnurAgathI jANavA yogya chhe.
Page 219 of 297
PDF/HTML Page 243 of 321
single page version
bhAvArtha — uttam kShamA, mArdav, Arjav, satya, shauch, sanyam, tap, tyAg, akinchanya ane brahmacharya – evA das prakAranA munidharma chhe. temanun judun judun vyAkhyAn have kare chhe.
have pratham ja uttam kShamAdharma kahe chhe —
artha — je muni dev – manuShya – tiryanchadi dvArA raudra bhayAnak ghor upasarga thavA chhatAn paN krodhathI taptAyamAn na thAy te munine nirmal kShamA hoy chhe.
bhAvArtha — jem shrIdattamuni vyantaradevakRut upasargane jItI kevaLagnAn upajAvI mokSha gayA, chilAtIputramuni vyantarakRut upasargane jItI sarvAtharasiddhi gayA, svamikartikeyamuni kroncharAjAkRut upasargane jItI devalok gayA, gurudattamuni kapilabrAhmaNakRut upasargane jItI mokSha gayA, shrIdhanyamuni chakrarAjakRut upasargane jItI kevaLagnAn upajAvI mokSha gayA, pAnchaso muni danDakarAjAkRut upasargane jItI siddhine (mokShane) prApta thayA, gajasukumAramuni pAnshulashreShThikRut upasargane jItI siddhine prApta thayA, chANakya adi pAnchaso muni mantrIkRut upasargane jItI mokSha gayA, sukumAlamuni shiyAlaNIkRut upasargane sahan karI dev thayA, shreShThinA bAvIs putro nadInA pravAhamAn padmAsane shubhadhyAn karI marIne dev thayA, sukaushalamuni vAghaNakRut upasargane jItI sarvAtharasiddhi gayA tathA shrIpaNikamuni jaLano upasarga sahIne mukta thayA, tem dev
ane achetanakRut upasarga sahan karyA chhatAn tyAn krodh na karyo temane uttam kShamA thaI. e pramANe upasarga karavAvALA upar paN krodh na Upaje tyAre uttam kShamA hoy chhe.
Page 220 of 297
PDF/HTML Page 244 of 321
single page version
tyAn krodhanun nimitta AvatAn evun chintavan kare ke jo koI mArA doSh kahe chhe te jo mArAmAn vidyamAn chhe to te shun khoTun kahe chhe? – em vichArI kShamA karavI. vaLI jo mArAmAn doSh nathI e to jANyA vinA kahe chhe tyAn agnAnI upar kop sho karavo? – em vichArI kShamA karavI; agnAnIno to bALasvabhAv chintavavo, eTale bALak to pratyakSha paN kahe ane A to parokSha ja kahe chhe e ja bhalun chhe, vaLI pratyakSha paN kuvachan kahe to Am vichAravun ke bALak to tADan paN kare ane A to kuvachan ja kahe chhe — tADato nathI e ja bhalun chhe, vaLI jo tADan kare to Am vichAravun ke – bALak agnAnI to prANaghAt paN kare ane A to mAtra tADan ja kare chhe, paN prANaghAt to nathI karyo – e ja bhalun chhe; vaLI prANaghAt kare to em vichAravun ke agnAnI to dharmano paN vidhvans (nAsh) kare chhe ane A to prANaghAt kare chhe, paN dharmano vidhvans to nathI karato. vaLI vichAre ke men pUrve pApakarma upajAvyAn tenun A durvachanadi upasarga – phaL chhe. A mAro ja aparAdh chhe bAkI anya to nimittamAtra chhe, ityadi chintavan karatAn upasagAradinA nimittathI krodh utpanna thato nathI ane uttam kShamAdharma sadhAy chhe.
have uttam mArdavadharma kahe chhe —
artha — je muni uttamagnAnathI to pradhAn hoy tathA uttam tapashcharaN karavAno jeno svabhAv hoy topaN potAnA AtmAne madarahit kare – anAdararUp kare te munine uttam mArdavadharmaratna hoy chhe.
bhAvArtha — sakal shAstrane jANavAvALo panDit hoy topaN gnAnamad na kare. tyAn Am vichAre ke mArAthI moTA avadhi –
Page 221 of 297
PDF/HTML Page 245 of 321
single page version
manaparyayagnAnI chhe, kevaLagnAnI to sarvotkRuShTa gnAnI chhe, hun koN chhun? alpagna chhun. vaLI uttamatap kare topaN teno mad na kare, pote sarva jati, kuL, baL, vidyA, aishvarya ane tap adi vaDe sarvathI moTo chhe topaN parakRut apamAnane paN sahan kare chhe, parantu tyAn garva karI kaShAy upajAvato nathI. tyAn uttam mArdavadharma hoy chhe.
have uttam Arjavadharma kahe chhe —
artha — je muni manamAn vakratA na chintave, kAyAthI vakratA na kare, vachanathI vakratA na bole tathA potAnA doShone gopave nahi – chhupAve nahi te munine uttam Arjavadharma hoy chhe.
bhAvArtha — man-vachan-kAyAmAn saraLatA hoy arthAt je manamAn vichAre, te ja vachanathI kahe ane te ja kAyAthI kare, paN bIjAne bhulavaNImAn nAkhavA-ThagavA arthe vichAr to kAI karavo ane kahevun bIjun tathA karavun vaLI kAI bIjun, tyAn mAyAkaShAy prabaL hoy chhe. em na kare paN niShkapaT banI pravarte, potAno doSh chhupAve nahi paN jevo hoy tevo bALakanI mAphak gurunI pAse kahe tyAn uttam Arjavadharma hoy chhe.
have uttam shauchadharma kahe chhee —
artha — je muni samabhAv arthAt rAg-dveSharahit pariNAm ane
Page 222 of 297
PDF/HTML Page 246 of 321
single page version
santoSh arthAt santuShTabhAvarUp jaLathI tRuShNA tathA lobharUp maLasamUhane dhove chhe, bhojananI gRuddhi arthAt ati chAhanAthI rahit chhe te muninun chitta nirmaL chhe, ane tene uttam shauchadharma hoy chhe.
bhAvArtha — tRuN – kanchanane samAn jANavun te samabhAv chhe tathA santoSh – santuShTapaNun – tRuptabhAv arthAt potAnA svarUpamAn ja sukh mAnavun evA bhAvarUp jaLathI bhaviShyamAn maLavAnI chAhanArUp tRuShNA tathA prApta dravyadikamAn ati liptapaNArUp lobh, enA (e bannenA) tyAgamAn ati khedarUp maLane dhovAthI man pavitra thAy chhe. munine anya tyAg to hoy ja chhe, parantu AhAranA grahaNamAn paN tIvra chAhanA rAkhe nahi, lAbh – alAbh, saras – nIrasamAn samabhAv rAkhe to uttam shauchadharma hoy chhe. vaLI jIvanalobh, Arogya rAkhavAno lobh, indriyo tAjI rAkhavAno lobh tathA upabhogano lobh e pramANe lobhanI chAr prakArathI pravRutti chhe, te chArene potAsambandhI tathA potAnA svajan – mitradi sambandhI em banne mATe ichchhe tyAre tenI (lobhanI) ATh bhedarUp pravRutti thAy chhe. jyAn A pramANe badhoy lobh na hoy tyAn uttam shauchadharma hoy chhe.
have uttam satyadharma kahe chhe —
artha — je muni jinasUtra – anukUL ja vachan kahe, vaLI temAn je AchAradi kahyAn chhe te pAlan karavAmAn pote asamartha hoy topaN anya prakArathI na kahe, vyavahArathI paN alIk eTale asatya na kahe te muni satyavAdI chhe ane te ja uttam satyadharma hoy chhe.
bhAvArtha — jainasiddhAntamAn AchAradikanun jevun svarUp kahyun hoy tevun ja kahe paN em nahi ke potAthI na pAlan karI shakAy, eTale
Page 223 of 297
PDF/HTML Page 247 of 321
single page version
tene anya prakArathI kahe – jem chhe tem na kahe, potAnun mAnabhang thAy tethI jem tem kahe. vaLI vyavahAr je bhojanadi vyApAr tathA pUjA – prabhAvanadi vyavahAr temAn paN jinasUtra anusAr vachan kahe paN potAnI ichchhAnusAr jem tem na kahe. ahIn das prakArathI satyanun varNan chhe — nAmasatya, rUpasatya, sthApanAsatya, pratItisatya, samvRuttisatya, sanyojanAsatya, janapadasatya, deshasatya, bhAvasatya tathA samayasatya. have munirAjano munijananI tathA shrAvakanI sAthe vachanAlAparUp vyavahAr chhe tyAn ghaNo vachanAlAp thAy topaN sUtrasiddhAntAnusAr A das prakArathI satyarUp vachananI pravRutti hoy chhe.
1. guN vinA paN vaktAnI ichchhAthI koI vastunun nAm – sangnA karavAmAn Ave te nAmasatya chhe.
2. rUpamAtrathI kahevAmAn Ave arthAt chitramAn jem koInun rUp AlekhI kahevAmAn Ave ke ‘A saphed varNavALo phalANo puruSh chhe; te rUpasatya chhe.
3. koI prayojan arthe koInI mUrti sthApI kahevAmAn Ave te sthApanAsatya chhe.
4. koI pratItinA arthe AshrayapUrvak kahevAmAn Ave te pratItisatya chhe. jem ‘tAl’ evun parimAN visheSh chhe. tenA AshrayathI kahevAmAn Ave ke ‘A tAlapuruSh chhe’, athavA lAmbA kahe to nAnAnI pratIti (Ashray) karIne kahe.
5. lokavyavahAranA AshrayathI kahe te samvRuttisatya chhe. jem kamaLanI utpattinAn anek kAraNo chhe to paN pankamAn thayun chhe mATe pankaj kahIe chhIe.
6. vastune anukrame sthApavAnun vachan kahe te sanyojanAsatya chhe. jem dashalakShaNanun manDal kare temAn anukramapUrvak chUrNanA koThA kare ane kahe A uttam kShamAno (koTho) chhe, ityadi joDarUp nAm kahe, athavA bIjun draShTAnta jem jhaverI motInI laTo kare temAn motIonI sangnA
Page 224 of 297
PDF/HTML Page 248 of 321
single page version
sthApI lIdhI chhe eTale jyAn jevun joIe te ja anukramathI motI parove.
7. je deshamAn jevI bhAShA hoy te kahevI te janapadasatya chhe. 8. gAm – nagaradinun upadeshak vachan te deshasatya chhe. jem chotaraph vAD hoy tene gAm kahe chhe.
9. chhadmasthanA gnAnathI agochar ane sanyamadik pAlan arthe je vachan bolAy te bhAvasatya chhe. jem koI vastumAn chhadmasthanA gnAnathI agochar jIv hoy topaN potAnI draShTimAn jIv nahi dekhavAthI AgamaanusAr kahe ke ‘A prAsuk chhe’.
10. Agamagochar vastune AgamanAn vachanAnusAr kahevI te samayasatya chhe. jem palya – sAgar ityadi kahevA.
A das prakAranAn satyanun kathan gommaTasAramAn paN chhe. tyAn sAt nAm to AmAn chhe te ja chhe tathA traN nAm-desh, sanyojanA ane samayanI jagyAe tyAn sambhAvanA, vyavahAr ane upamA em chhe ane udAharaN anya prakArathI chhe. e vivakShAno bhed samajavo, temAn virodh nathI.1 e pramANe jinasUtrAnusAr satyavachananI pravRutti kare tene (uttam) satyadharma hoy chhe.
have uttam sanyamadharma kahe chhe —
artha :—janapadamAn, samvRutti vA sammatimAn, sthApanAmAn, nAmamAn, rUpamAn, pratItyamAn, vyavahAramAn, sambhAvanAmAn, bhAvamAn, upamAmAn — evA das sthAnomAn das prakArathI satya jANavAn. (A das satyanI visheSh vyAkhyA mATe juo go. jI. gA. 223 – 224nI TIkA)
Page 225 of 297
PDF/HTML Page 249 of 321
single page version
artha — je muni, jIvonI rakShAmAn tatpar vartato thako, gamanAgaman adi sarva kAryomAn tRuNano chhedamAtra paN na ichchhe, na kare te munine uttam sanyamadharma hoy chhe.
bhAvArtha — sanyam be prakArano kahyo chhe indriy mananun vash karavun tathA chha kAyanA jIvonI rakShA karavI. munine AhAravihAradi karavAmAn gaman – Agamanadi kAm karavun paDe chhe paN te kAryo karatAn evA pariNAm rahyA kare ke ‘hun tRuNamAtrano paN chhed na karun, mArA nimitte koInun ahit na thAo’. evA yatnarUp pravarte chhe, jIvadayAmAn ja tatpar rahe chhe. anya granthomAn sanyamanun visheSh varNan karyun chhe te ahIn TIkAkAr sankShepamAn kahe chhe —
sanyam be prakArano chhe ek upekShAsanyam tathA bIjo apahRutasanyam. tyAn je svabhAvathI ja rAg-dveShane chhoDI guptidharmamAn kAyotsarga – dhyAnapUrvak rahe tene upekShAsanyam kahe chhe. ‘upekShA’ nAm udAsInatA vA vItarAgatAnun chhe. bIjA apahRutasanyamanA traN bhed chhe utkRuShTa, madhyam ane jaghanya. tyAn chAlatAn – besatAn jo jIv dekhAy to tene TALIne jAy paN jIvane sarakAve nahi te utkRuShTa chhe, komaL morapInchhIthI jIvane sarakAve te madhyam chhe tathA anya tRuNadikathI sarakAve te jaghanya chhe. ahIn apahRutasanyamIne pAnch samitino upadesh chhe. tyAn AhAr-vihAr arthe gaman kare to prAsukamArga joI juDApramAN (chAr hAth) bhUmine joI mand mand ati yatnAchArapUrvak gaman kare te iryAsamiti chhe; dharmopadeshadi arthe vachan kahe to hitarUp, maryAdApUrvak ane sandeharahit spaShTa akShararUp vachan kahe, ati pralApadi vachananA doSharahit bole te bhAShAsamiti chhe; kAyAnI sthiti arthe AhAr kare, te paN man-vachan-kAy-kRut-karit-anumodanA doSh jemAn na lAge evo, parano Apelo, chhentAlIs doSh, batrIs antarAy ane chaud maLadoSh
Page 226 of 297
PDF/HTML Page 250 of 321
single page version
rahit, potAnA karapAtramAn, UbhA UbhA, ati yatnapUrvak shuddhaAhAr kare te eShaNAsamiti chhe; ati yatnAchArapUrvak bhUmine joIne dharmanAn upakaraNo uThAvavAn mUkavAn te AdAnanikShepaNasamiti chhe tras – sthAvarajIvone joI – TALI yatnapUrvak sharIranAn maL – mUtradine kShepavAn (nAkhavAn – dATavAn) te pratiShThApanA samiti chhe. e pramANe pAnch samiti pAlan kare tenAthI sanyam paLAy chhe. (siddhAntamAn) em kahyun chhe ke – jo yatnAchArapUrvak pravarte chhe to tenAthI bAhya jIvone bAdhA thAy topaN tene bandh nathI, tathA yAtnAchArarahit pravarte chhe tene bAhya jIv maro vA na maro paN bandh avashya thAy chhe.
vaLI apahRutasanyamanA pAlan arthe ATh vishuddhiono upadesh chhe. 1. bhAvashuddhi, 2. kAyashuddhi, 3. vinayashuddhi, 4. iryApathashuddhi, 5. bhikShAshuddhi, 6. pratiShThApanAshuddhi, 7. shayanAsanashuddhi tathA 8. vAkyashuddhi. temAn bhAvashuddhi to karmanA kShayopashamajanit chhe, e vinA AchAr pragaT thato nathI; jem shuddha ujjvaL bhInt upar chitra shobhAyamAn dekhAy chhe tem. vaLI digambararUp, savaravikAro rahit, yatnapUrvak pravRutti chhe jemAn evI, shAnta mudrAne joI anyane bhay na Upaje ane pote paN nirbhay rahe evI kAyashuddhi chhe. jyAn arahantadimAn bhakti tathA gurujanane anukUL rahevun evI vinayashuddhi chhe. jIvonAn sarva sthAn muni jANe chhe tethI potAnA gnAn dvArA sUryanA udyotathI netraindriy vaDe mArgamAn ati yatnapUrvak joIne chAlavun te iryApathashuddhi chhe. bhojan mATe jatAn pahelAn potAnA maL-mUtranI bAdhAne parakhe, potAnA anganun barAbar pratilekhan kare. AchArasUtramAn kahyA pramANe desh
mATe pravesh kare nahi — jyAn gIt nRitya vajintra vaDe jenI AjIvikA hoy tenA gher jAy nahi, prasUti thaI hoy tyAn jAy nahi, jyAn mRutyu thayun hoy tyAn jAy nahi, veshyAnA ghare jAy nahi, jyAn pApakarma – hinsAkarma thatun hoy tyAn jAy nahi, dInanA ghare, anAthanA ghare, dAnashALAmAn, yagnashALAmAn, yagnapUjanashALAmAn tathA vivAhadi mangaL jyAn hoy tenA ghare AhAr arthe jAy nahi, dhanavAnane tyAn javun ke nirdhanane tyAn javun em
Page 227 of 297
PDF/HTML Page 251 of 321
single page version
vichAre nahi, lokanindya kuLanA ghare jAy nahi, dInavRutti kare nahi, AgamamAn kahyA pramANe doSh – antarAy TALI nirdoSh prAsuk AhAr le te bhikShAshuddhi chhe. tyAn lAbh – alAbh, saras – nIrasamAn samAnabuddhi rAkhe. evI bhikShA pAnch prakAranI kahI chhe. 1. gocharI, 2. akShamrakShaN, 3. udaragniprashaman, 4. bhramarAhAr, 5. gartapUraN. tyAn gAyanI mAphak dAtAranI sampadadi taraph nahi jotAn jevo prApta thayo tevo AhAr levAmAn ja chitta rAkhe te gocharIvRutti chhe, jem gADIne vAngi (UnjaN karI) gAm pahonchADe tem sanyamanI sAdhak kAyAne nirdoSh AhAr ApI sanyam sAdhe te akShamrakShaNavRutti chhe. agni lAgI hoy tene jevA tevA pANIthI bujhAvI gharane bachAve tem kShudhAagnine saras – nIras AhArathI bujhAvI potAnA pariNAm ujjvaL rAkhe te udaragniprashamanavRutti chhe. bhamaro jem phUlane bAdhA na pahonche ane vAsanA le tem muni dAtArane bAdhA pahonchADyA sivAy AhAr le te bhramarAhAravRutti chhe. tathA jem gartane eTale khADAne jem tem bharatI karI bharI devAmAn Ave tem muni svAd – besvAd AhArathI udarane bhare te gartapUraNavRutti chhe. – e pramANe bhikShAshuddhi chhe. jIvone joI yatnapUrvak maL-mUtra-shleShma-thUnk vagere kShepaN kare te pratiShThApanAshuddhi chhe. jyAn strI, duShTa jIv, napunsak, chor, madyapAnI ane jIvavadh karavAvALA nIch manuShyo vasatA hoy tyAn (muni) na vase te shayanAsanashuddhi chhe; vaLI shrRungAr, vikArI AbhUShaN, sundar veSh dhAranArI evI veshyadikanI jyAn krIDA hoy, sundar gIt, nRitya, vajintra jyAn thatAn hoy, jyAn vikAranA kAraNarUp nagna guhyapradesh jemAn dekhAy evAn chitra hoy, jyAn hAsya-mahotsav, ghoDA adine shikShA ApavAnun sthAn hoy, vyAyAmabhUmi hoy tathA jenAthI krodhadik UpajI Ave evA ThekANe muni na vase te paN shayanAsanashuddhi chhe; jyAn sudhI kAyotsargapUrvak UbhA rahevAnI shakti hoy tyAn sudhI svarUpamAn lIn banI UbhA rahe pachhI bese tathA koI veLA khed maTADavA mATe alpa kAL sUve (te paN shayanAsanashuddhi chhe). jyAn ArambhanI preraNA rahit vachan pravarte paN yuddha – kAm – karkash – pralAp – paishUnya – kaThor – parapIDAkArak vachan na pravarte, anek vikathArUp
Page 228 of 297
PDF/HTML Page 252 of 321
single page version
vachan na pravarte, jemAn vrat-shIlano upadesh hoy, potAnun tathA paranun jethI hit thAy evAn mIThAn – manohar – vairAgyaheturUp, svAtmaprasanshA ane paranindA rahit sanyamIne yogya vachan pravarte te vAkyashuddhi chhe. e pramANe sanyamadharma chhe. sanyamanA pAnch bhed kahyA chhe sAmayik, chhedopasthApanA, parihAr- vishuddhi, sUkShmasAmparAy ane yathAkhyAt evA pAnch bhed chhe. temanun visheSh vyAkhyAn anya granthothI jANavun.
have uttam tapadharma kahe chhe —
artha — je muni Alok – paralokanA sukhanI apekShArahit tathA sukh – dukh, shatru – mitra, tRuN – kanchan ane nindA – prasanshadimAn rAg-dveSh- rahit samabhAvI thaI anek prakArano kAyaklesh kare chhe, te munine nirmal arthAt uttam tapadharma hoy chhe.
bhAvArtha — charitra arthe je udyam ane upayog kare tene tap kahyun chhe. tyAn te kAyaklesh sahit ja hoy chhe, tethI AtmAmAn vibhAvapariNatinA sanskAr thAy chhe tene maTADavAno te udyam kare chhe. potAnA shuddhasvarUp upayogane charitramAn thambhAve chhe te ghaNA jorathI thambhe chhe; e jor karavun e ja tap chhe. te bAhya-abhyantar bhedathI bAr prakAranun kahyun chhe. tenun varNan AgaL chUlikAmAn karavAmAn Avashe. e pramANe uttam tapadharmanun varNan karyun.
have uttam tyAgadharma kahe chhe —
Page 229 of 297
PDF/HTML Page 253 of 321
single page version
artha — je muni miShTa bhojan chhoDe, rAg-dveShane upajAvavAvALAn upakaraNono tyAg kare tathA mamatvanA kAraNarUp vasatikAno tyAg kare, te munine (uttam) tyAgadharma hoy chhe.
bhAvArtha — sansAr-deh-bhoganA mamatvano tyAg to munine pahelethI ja chhe; ahIn to je vastuonun kAm paDe chhe tene mukhya karIne kahyun chhe. AhArathI kAm paDe chhe to tyAn saras – nIrasamAn mamatva karatA nathI, pustak-pInchhI-kamanDal e dharmopakaraNomAn jemanAthI rAg tIvra vadhe evAn na rAkhe, je gRuhasthajananA kAmamAn na Ave tathA koI moTI vasati – rahevAnI jagyAthI kAm paDe to tyAn evI jagyAmAn na rahe ke jenAthI mamatva Upaje. e pramANe (uttam) tyAgadharma kahyo.
have uttam akinchanyadharmane kahe chhe —
artha — je muni man-vachan-kAy – kRut-karit-anumodanA pUrvak sarva chetan – achetan parigrahano sarvathA tyAg kare chhe – kevo thato thako? lokavyavahArathI virakta thato thako tyAg kare chhe — te munine nirgranthapaNun hoy chhe.
bhAvArtha — muni anya parigrah to chhoDe ja chhe, parantu munipaNAmAn yogya evA chetan to shiShya-sangh tathA achetan pustak -pInchhI-kamanDal – adi dharmopakaraN ane AhAr – vasatikA – deh emanAthI sarvathA mamatva tyAg kare. evo vichAr kare ke ‘hun to ek AtmA ja
Page 230 of 297
PDF/HTML Page 254 of 321
single page version
chhun – anya mArun kAI paN nathI, hun akinchan chhun’ — evun nirmamatva thAy tene (uttam) akinchanya dharma hoy chhe.
have uttam brahmacharyadharma kahe chhe —
artha — je muni strIonI sangati na kare, temanA rUpane na nIrakhe, kAmanI kathA tathA ‘adi’ shabdathI tenA smaraNadithI rahit hoy, e pramANe man-vachan-kAy, kRut-karit-anumodanA em nav prakArathI teno tyAg kare, te munine uttam brahmacharyadharma hoy chhe.
bhAvArtha — ahIn em paN jANavun ke – ‘brahma’ nAm AtmA chhe, temAn lIn thAy te brahmacharya chhe. paradravyamAn AtmA lIn thAy temAn strImAn lIn thavun pradhAn chhe, kAraN ke kAm manamAn utpanna thAy chhe eTale anya kaShAyothI paN e pradhAn chhe, ane e kAmanun Alamban strI chhe eTale teno sansarga chhoDI muni potAnA svarUpamAn lIn thAy chhe. tenI sangati karavI, rUp nIrakhavun, tenI kathA karavI, smaraN karavun – e sarva chhoDe tene brahmacharya hoy chhe. ahIn (sanskRit) TIkAmAn shIlanA aDhAr hajAr bhed A pramANe lakhyA chhe —
achetan strI – kAShTha, pAShAN ane lepakRut chhe. tenA man-vachan-kAy tathA kRut-karit-anumodanA e chhae guNatAn aDhAr bhed thayA, tene pAnch indriyothI guNatAn nevun bhed thayA, tene dravya ane bhAvathI guNatAn ekaso enshI bhed thayA, tene krodh-mAn-mAyA-lobh e chArethI guNatAn sAtaso vIs bhed thayA. (e pramANe achetan strI – naimittik kushIl sAtaso vIs bhed thayun.) tathA —
Page 231 of 297
PDF/HTML Page 255 of 321
single page version
chetan strI — devAnganA, manuShyaNI ane tiryanchaNI. e traNane kRut -karit-anumodanAthI guNatAn nav bhed thayA, tene man-vachan-kAyA e traNathI guNatAn sattAvIsh bhed thayA, tene pAnch indriyothI guNatAn ekaso pAntrIs bhed thayA, tene dravya ane bhAvathI guNatAn baso sItter bhed thayA, tene AhAr-bhay-maithun-parigrah e chAr sangnAthI guNatAn ek hajAr enshI bhed thayA, tene anantAnubandhI, apratyAkhyAnAvaraNI ane sanjvalanarUp krodh-mAn-mAyA-lobharUp soL kaShAyothI guNatAn sattar hajAr baso enshI bhed thayA, temAn uparanA achetanastrInaimittik sAtaso vIs meLavatAn kushIlanA 18000 – aDhAr hajAr bhed thAy chhe. vaLI e bhedone anya prakArathI paN kahyA chhe te anya granthomAnthI jANavA.★
bhed chhe. te badhAne chhoDI jyAre AtmA potAnA svarUpamAn ramaN kare tyAre uttam brahmacharyadharma hoy chhe.
have shIlavAnanun mAhAtmya kahe chhe —
★ ashubh man-vachan-kAyane shubh man-vachan-kAyathI haNavA e rIte shIlanA nav bhed thayA.
e navane ahAr, bhay, maithun ne parigraharUp chAr sangnAothI guNatAn 36 bhed thayA.
e chhatrIsane pAnch indriyonA jayathI guNatAn 180 bhed thayA. e 180ne pRithvI, ap, tej, vAyu, vanaspati, be indriy, traN indriy, chAr indriy, sangnI panchendriy ane asangnI panchendriy e dash bhedathI guNatAn 1800 bhed thayA.
tene uttamakShamadi dashadharme guNatAn 18000 bhed thayA.
Page 232 of 297
PDF/HTML Page 256 of 321
single page version
artha — je puruSh, strIjananA kaTAkSharUp bANothI vindhAyo chhatAn paN, vikArane prApta thato nathI te shUravIromAn pradhAn chhe, parantu je raNasangrAmamAn shUravIr chhe te (kharekhar) shUravIr nathI.
bhAvArtha — yuddhamAn sAmI chhAtIe maravAvALA shUravIr to ghaNA chhe paN je strIvash na banI brahmacharyavrat pAlan kare chhe evA viralA chhe, e ja ghaNA sAhasI – shUravIr ane kAmane jItavAvALA kharA subhaT chhe. e pramANe das prakArathI yatidharmanun vyAkhyAn karyun.
have tene sankoche chhe —
artha — A das prakArarUp dharma chhe te ja niyamathI dashalakShaNasvarUp dharma chhe, parantu bIjA ke jyAn sUkShma paN hinsA hoy te dharma nathI.
bhAvArtha — jyAn hinsA karI temAn koI anyamatI dharma sthApan kare tene dharma kahI shakAy nahi; A dashalakShaNasvarUp dharma kahyo te ja niyamathI dharma chhe.
A gAthAmAn kahyun ke — jyAn sUkShma paN hinsA hoy tyAn dharma nathI.
have e ja arthane spaShTatApUrvak kahe chhe —
Page 233 of 297
PDF/HTML Page 257 of 321
single page version
artha — ‘hinsA thAy te pAp chhe tathA jemAn dayApradhAn chhe te dharma chhe’ em kahyun chhe mATe devanA arthe vA gurukAryane arthe hinsA -Arambh karavAn te shubh nathI.
bhAvArtha — anyamatI hinsAmAn dharma sthApan kare chhe. mImAnsak to yagna kare chhe temAn pashuone homI tenun shubh phaL batAve chhe; devI – bhairavanA upAsako bakarAn vagere mArI devI – bhairavane chaDhAve chhe ane tenun shubh phaL mAne chhe; bauddhamatI hinsA karI mAnsadikanA AhArane shubh kahe chhe tathA shvetAmbaronAn keTalAnk sUtromAn em kahyun chhe ke – ‘dev-guru -dharmanA mATe chakravartInI senAne pIlI nAnkhavI; je sAdhu A pramANe nathI karato te anantasansArI thAy chhe. vaLI koI ThekANe madya – mAnsano AhAr paN temAn lakhyo chhe. e sarvano A gAthAthI niShedh karyo chhe em samajavun, je dev-gurunA kArya mATe paN hinsAno Arambh kare chhe te shubh nathI, dharma to dayApradhAn ja chhe.
vaLI A pramANe paN samajavun ke pUjA, pratiShThA, chaityAlayanun nirmApan, sangh – yAtrA tathA vasatikAnun nirmApan adi gRuhasthanAn kAryo chhe, tene paN muni pote na kare, na karAve, na anumode; kAraN ke te gRuhasthono dharma chhe. temanun vidhAn sUtramAn lakhyun hoy tem gRuhastha kare. gRuhastha munine A sambandhI prashna kare to muni Am kahe ke ‘jinasiddhAntamAn gRuhasthano dharma pUjA – pratiShThadi lakhyo chhe tem karo.’ A pramANe kahevAmAn hinsAno doSh to gRuhasthane ja chhe, mAtra e shraddhAn — bhaktidharmanI pradhAnatA temAn je thaI, e sambandhI je puNya thayun. tenA sIrI (bhAgIdAr) muni paN chhe, parantu hinsA to gRuhasthanI chhe, tenA sIrI (bhAgIdAr) nathI. vaLI gRuhastha paN jo hinsA karavAno abhiprAy kare to te ashubh ja chhe. pUjA – pratiShThA yatnapUrvak kare chhe te kAryamAn gRuhasthane hinsA thAy to te kem TaLe? tenun samAdhAn A
Page 234 of 297
PDF/HTML Page 258 of 321
single page version
chhe ke – siddhAntamAn Am paN kahyun chhe, ke alpa aparAdh lAgatAn paN jo ghaNun puNya thatun hoy to evun kArya gRuhasthe karavun yogya chhe. gRuhastha to jemAn napho jANe te kArya kare; jem thoDun dravya ApatAn paN jo ghaNun dravya Avatun hoy to te kArya kare chhe. paN munine evAn kArya hotAn nathI. tene to sarvathA yatnapUrvak ja pravartavun yogya chhe em samajavun.
artha — devagurunA arthe hinsAno Arambh paN jo yatino dharma hoy to jinabhagavAnanAn evAn vachan chhe ke ‘dharma hinsA rahit chhe’ e vachan jUTh Thare.
bhAvArtha — bhagavAne dharma to hinsA rahit kahyo chhe mATe dev -gurunA kArya arthe paN muni hinsAno Arambh na kare, shvetAmbar kahe chhe te mithyA chhe.
have dharmanun durlabhapaNun darshAve chhe —
artha — e pramANe je jIv anadikALathI mithyAtvasanyukta chhe, jene kALadi labdhi prApta thaI nathI, tene A jineshvaradevano dharma alabdhapUrva chhe arthAt pUrve kadI paN te pAmyo nathI.
bhAvArtha — jIvone anadikALathI mithyAtvanI alaT (gAnTh) evI chhe ke tene jIv – ajIvadi tattvArthonun shraddhAn kadI paN thayun nathI
Page 235 of 297
PDF/HTML Page 259 of 321
single page version
ane tattvArthashraddhAn vinA ahinsAdharmanI prapti kyAthi hoy?
have kahe chhe ke — evA alabdhapUrva dharmane pAmI tene kevaL puNyanA ja AshayathI na sevavo —
artha — e dash prakAre dharmanA bhed kahyA te pApakarmano nAsh karavAvALA tathA puNyakarmane utpanna karavAvALA kahyA; parantu tene kevaL puNyanA ja arthe eTale prayojanathI angikAr na karavA.
bhAvArtha — shAtAvedanIy, shubhaAyu, shubhanAm ane shubhagotrane to puNyakarma kahe chhe tathA chAr ghatikarma, ashAtAvedanIy, ashubhanAm, ashubhaAyu ane ashubhagotrane pApakarma kahe chhe. have ahIn A dashalakShaNadharma pApane nAsh karavAvALo tathA puNyane upajAvavAvALo kahyo; tyAn kevaL puNya upajAvavAno abhiprAy rAkhI tene na sevavo, kAraN ke puNya paN bandh ja chhe. ane A dharma to pAp je ghatikarma chhe tene nAsh karavAvALo chhe. tathA aghatimAn je ashubhaprakRiti chhe teno nAsh kare chhe. puNyakarma chhe te sAnsarik abhyudayane Ape chhe. have tenAthI (dashalakShaNadharmathI) vyavahAraapekShAe teno paN (puNyano paN) bandh thAy chhe to te svayamev ja thAy chhe, paN tenI vAnchchhA karavI e to sansAranI ja vAnchchhA karavA tulya chhe ane e to nidAn (chothun ArttadhyAn) thayun, mokShanA jignAsune te hoy nahi. jem kheDUt anAj mATe khetI kare chhe, tene ghAs to svayamev thAy chhe, tenI vAnchchhA te shA mATe kare? tem mokShanA arthIne e puNyabandhanI vAnchchhA karavI yogya nathI.
Page 236 of 297
PDF/HTML Page 260 of 321
single page version
artha — je puNyane paN ichchhe chhe te puruShe sansAr ichchhyo, kAraN ke puNya chhe te sugatinA bandhanun kAraN chhe ane mokSha chhe te to puNyano paN kShay karI prApta thAy chhe.
bhAvArtha — puNyathI sugati thAy chhe eTale jeNe puNya vAnchchhyun teNe sansAr vAnchchhyo, kAraN ke sugati chhe te paN sansAr ja chhe; ane mokSha to puNyano paN kShay thatAn thAy chhe eTale mokShArthIe puNyanI vAnchchhA karavI yogya nathI.
artha — je kaShAy sahit thato thako viShayasukhanI tRuShNAthI puNyanI abhilAShA kare chhe tene mandakaShAyanA abhAvathI vishuddhatA dUr varte chhe. ane puNyakarma chhe te to vishuddhatA (mandakaShAy) chhe mUL – kAraN jenun evun chhe.
bhAvArtha — viShayonI tRuShNAthI je puNyane ichchhe chhe e ja tIvrakaShAy chhe ane puNyabandh thAy chhe te to mandakaShAyarUp vishuddhatAthI thAy chhe, eTale je puNyane ichchhe chhe tene AgAmI puNyabandh paN thato nathI, nidAnamAtra phaL thAy to thAy.