Swami Kartikeyanupreksha (Gujarati). Gatha: 132.

અર્થઃ — સર્વ તિર્યંચોના પંચાશી (૮૫) ભેદ છે. ત્યાં ગર્ભજના

આઠ છે, તે પર્યાપ્ત – અપર્યાપ્તથી સોળ (૧૬) ભેદ થયા, અને

સમ્મૂર્ચ્છનના તેવીસ ભેદ છે તે પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત અને લબ્ધ્યપર્યાપ્તથી
(ગુણતાં) ઓગણસીતેર (૬૯) ભેદ થયા. એ પ્રમાણે સર્વ મળી પંચાશી
(૮૫) ભેદ છે.

ભાવાર્થઃ — પૂર્વે કહેલા કર્મભૂમિના ગર્ભજોના જલચર, થલચર

અને નભચર (જીવો) છે; તેના સંજ્ઞી, અસંજ્ઞી ભેદથી છ ભેદ થયા.
વળી ભોગભૂમિના થલચરસંજ્ઞી તથા નભચરસંજ્ઞી આઠે ભેદ પર્યાપ્ત
અને અપર્યાપ્ત ભેદથી સોળ ભેદ થયા; સમ્મૂર્ચ્છનના પૃથ્વી, અપ્,
તેજ, વાયુ, નિત્યનિગોદ, ઇતરનિગોદ અને દરેકના સૂક્ષ્મ તેમજ બાદર
મળી બાર (૧૨) ભેદ તથા વનસ્પતિના સપ્રતિષ્ઠિત અને અપ્રતિષ્ઠિત
એ બંને મળી ૧૪ ચૌદ તો એકેન્દ્રિયના ભેદ થયા, વિકલત્રયના ત્રણ
અને કર્મભૂમિના પંચેન્દ્રિયોના સંજ્ઞિજલચર, અસંજ્ઞિજલચર,
સંજ્ઞિથલચર, અસંજ્ઞિથલચર, સંજ્ઞિનભચર તથા અસંજ્ઞિનભચર એ છ
ભેદ, એ પ્રમાણે બધા મળી તેવીસ ભેદ થયા. તે બધા પર્યાપ્ત,
અપર્યાપ્ત અને લબ્ધ્યપર્યાપ્ત ભેદ કરી ગણતાં (૬૯) ઓગણસીતેર
ભેદ થયા. એ પ્રમાણે પ્રથમના સોળ અને આ ઓગણસીતેર મળી
પંચાશી (૮૫)

– ભેદ થયા.

હવે મનુષ્યના ભેદ કહે છેઃ —

अज्जवमिलेच्छखंडे भोगमहीसु वि कुभोगभूमीसु ।

मणुया हवंति दुविहा णिव्वित्तिअपुण्णगा पुण्णा ।।१३२।।

आर्यम्लेच्छखण्डेषु भोगमहीषु अपि कुभोगभूमिषु ।

मनुजाः भवन्ति द्विविधाः निर्वृत्त्यपर्याप्ताः पूर्णपर्याप्ताश्च ।।१३२।।

અર્થઃ — આર્યખંડમાં, મ્લેચ્છખંડમાં, ભોગભૂમિમાં તથા

કુભોગભૂમિમાં મનુષ્ય છે. તે ચારે (પ્રકારના) મનુષ્યોના પર્યાપ્ત તથા
નિર્વૃત્તિ-અપર્યાપ્તથી આઠ પ્રકાર થયા.

૮૦ ]

[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા

< Previous Page Next Page >