Swami Kartikeyanupreksha (Gujarati). Gatha: 179-181.

લોકાનુપ્રેક્ષા ]

[ ૧૦૧

जदि जीवादो भिण्णं सव्वपयारेण हवदि ते णाणं ।

गुणगुणिभावो य तदा दूरेण पणस्सदे दुण्हं ।।१७९।।

यदि जीवतः भिन्नं सर्वप्रकारेण भवति तत् ज्ञानं ।

गुणगुणिभावः च तदा दूरेण प्रणश्यते द्वयोः ।।१७९।।

અર્થઃ — જો જીવથી જ્ઞાન સર્વથા ભિન્ન જ માનીએ તો તે બંનેમાં ગુણગુણીભાવ દૂરથી જ (અત્યંત) નાશ પામે, અર્થાત્ આ જીવદ્રવ્ય (ગુણી) છે અને જ્ઞાન તેનો ગુણ છે એવો ભાવ ઠરશે નહિ.

હવે કોઈ પૂછે કે ‘ગુણ અને ગુણીના ભેદ વિના બે નામ કેમ કહેવાય?’ તેનું સમાધાન કરવામાં આવે છેઃ —

जीवस्स वि णाणस्स वि गुणगुणिभावेण कीरए भेओ ।

जं जाणदि तं णाणं एवं भेओ कहं होदि ।।१८०।।

जीवस्य अपि ज्ञानस्य अपि गुणगुणिभावेन क्रियते भेदः ।

यत् जानाति तत् ज्ञानं एवं भेदः कथं भवति ।।१८०।।

અર્થઃ — જીવ અને જ્ઞાનમાં ગુણગુણીભાવથી કથંચિત્ ભેદ કરવામાં આવે છે. જો એમ ન હોય તો ‘જે જાણે તે જ આત્માનું જ્ઞાન છે’ એવો ભેદ કેમ હોય?

ભાવાર્થઃ — જો સર્વથા ભેદ હોય તો ‘જાણે તે જ્ઞાન છે’ એવો અભેદ કેમ કહેવાય? માટે કથંચિત્ ગુણગુણીભાવથી ભેદ કહેવામાં આવે છે પરંતુ તેમાં પ્રદેશભેદ નથી. એ પ્રમાણે કોઈ અન્યમતી ગુણ-ગુણીમાં સર્વથા ભેદ માની જીવ અને જ્ઞાનને સર્વથા અર્થાન્તરભેદ (પદાર્થભિન્નતારૂપ ભેદ) માને છે તેના મતને નિષેધ્યો.

હવે, ચાર્વાકમતી જ્ઞાનને પૃથ્વી આદિનો વિકાર માને છે તેને નિષેધે છેઃ —

णाणं भूयबियारं जो मण्णदि सो वि भूदगहिदव्वो ।

जीवेण विणा णाणं किं केणवि दीसदे कत्थ ? ।।१८१।।

< Previous Page Next Page >