Swami Kartikeyanupreksha (Gujarati). Gatha: 186-187.

૧૦૪ ]

[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા

હવે જીવને દેહથી ભિન્ન જાણવાનું લક્ષણ દર્શાવે છેઃ —

देहमिलिदो वि पिच्छदि देहमिलिदो वि णिसुण्णदे सद्दं ।

देहमिलिदो वि भुंजदि देहमिलिदो वि गच्छेदि ।।१८६।।

देहमिलितः अपि पश्यति देहमिलितः अपि निशृणोति शब्दम् ।

देहमिलितः अपि भुंक्ते देहमिलितः अपि गच्छति ।।१८६।।

અર્થઃ — જીવ દેહથી મળ્યો થકો જ નેત્રોથી પદાર્થોને દેખે છે, દેહથી મળ્યો થકો જ કાનોથી શબ્દોને સાંભળે છે, દેહથી મળ્યો થકો જ મુખથી ખાય છે, જીભથી સ્વાદ લે છે તથા દેહથી મળ્યો થકો જ પગથી ગમન કરે છે.

ભાવાર્થઃ — દેહમાં જીવ ન હોય તો જડરૂપ એવા માત્ર દેહને જ દેખવું, સ્વાદ લેવો, સાંભળવું અને ગમન કરવું ઇત્યાદિ ક્રિયા ન હોય; તેથી જાણવામાં આવે છે કે દેહમાં (દેહથી) જુદો જીવ છે અને તે જ આ ક્રિયાઓ કરે છે.

હવે એ પ્રમાણે જીવને (દેહથી) મળેલો જ માનવાવાળા લોકો તેના ભેદને જાણતા નથી એમ કહે છેઃ —

राओ हं भिच्चो हं सिठ्ठी हुं चेव दुब्बलो बलिओ ।

इदि एयत्ताविट्ठो दोह्णं भेयं ण बुज्झेदि ।।१८७।।

राजा अहं भृत्यः अहं श्रेष्ठी अहं चैव दुर्बलः बली ।

इति एकत्वाविष्टः द्वयोः भेदं न बुध्यति ।।१८७।।

અર્થઃ — દેહ અને જીવના એકપણાની માન્યતા સહિત લોક છે તે આ પ્રમાણે માને છે કે — હું રાજા છું, હું નોકર છું, હું શેઠ છું, હું દરિદ્ર છું, હું દુર્બળ છું, હું બળવાન છું. એ પ્રમાણે માનતા થકા દેહ અને જીવ બંનેના તફાવતને જાણતા નથી.

હવે જીવના કર્તાપણાદિ સંબંધી ચાર ગાથાઓ કહે છેઃ —

< Previous Page Next Page >