Swami Kartikeyanupreksha (Gujarati). Gatha: 286-287.

૧૫૪ ]

[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા

ભાવાર્થઃ — પૃથ્વી આદિ સ્થાવરકાયથી નીકળી ચિંતામણિરત્નની માફક ત્રસપર્યાય પામવી દુર્લભ છે.

હવે કહે છે કે – ત્રસપણું પણ પામે તો ત્યાં પંચેન્દ્રિયપણું પામવું દુર્લભ છેઃ —

वियलिंदिएसु जायदि तत्थ वि अच्छेदि पुव्वकोडीओ ।

तत्तो णीसरिदूणं कहमवि पंचिंदिओ होदि ।।२८६।।

विकलेन्द्रियेषु जायते तत्र अपि आस्ते पूर्वकोटयः ।

ततः निःसृत्य कथमपि पञ्चेन्द्रियः भवति ।।२८६।।

અર્થઃ — સ્થાવરમાંથી નીકળી ત્રસ થાય ત્યાં પણ બે ઇન્દ્રિય, ત્રણ ઇન્દ્રિય, ચાર ઇન્દ્રિયરૂપ વિકલત્રયપણાને પામે. ત્યાં (ઉત્કૃષ્ટ) કરોડો પૂર્વ રહે છે. ત્યાંથી નીકળી મહાકષ્ટેથી પંચેન્દ્રિયપણું પામે છે.

ભાવાર્થઃ — વિકલત્રયમાંથી નીકળી પંચેન્દ્રિયપણું પામવું દુર્લભ છે. જો વિકલત્રયમાંથી ફરી સ્થાવરકાયમાં જઈ ઉત્પન્ન થાય તો ત્યાં ફરી ઘણો કાળ ભોગવે; એટલા માટે પંચેન્દ્રિયપણું પામવું અતિશય દુર્લભ છે.

सो वि मणेण विहीणो ण य अप्पाणं परं पि जाणेदि ।

अह मणसहिदो होदि हु तह वि तिरिक्खो हवे रुद्दो ।।२८७।।

सः अपि मनसा विहीनः न च आत्मानं परं अपि जानाति ।

अथ मनःसहितः भवति स्फु टं तथा अपि तिर्यक् भवेत् रुद्रः ।।२८७।।

અર્થઃ — વિકલત્રયમાંથી નીકળી પંચેન્દ્રિય કદી થાય તો અસંજ્ઞી – મનરહિત થાય છે. ત્યાં સ્વ તથા પરનો ભેદ જાણતો નથી. કદાચિત્ મનસહિત સંજ્ઞી પણ થાય તો રુદ્ર તિર્યંચ થાય છે અર્થાત્ બિલ્લી, ઘુવડ, સર્પ, સિંહ અને મચ્છાદિ ક્રૂર તિર્યંચ થાય છે.

ભાવાર્થઃ — કદાચિત્ પંચેન્દ્રિય થાય તો અસંજ્ઞી થાય છે પણ

< Previous Page Next Page >