અર્થઃ — જે જીવ દોષોસહિત દેવોને તો દેવ માને છે, જીવહિંસા
સહિતમાં ધર્મ માને છે તથા પરિગ્રહાસક્તને ગુરુ માને છે તે પ્રગટપણે
મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
ભાવાર્થઃ — ભાવમિથ્યાદ્રષ્ટિ તો અદ્રષ્ટ – છુપો મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, પરંતુ
જે રાગ-દ્વેષ-મોહ આદિ અઢાર દોષોસહિત કુદેવોને દેવ માની વંદે – પૂજે
છે, હિંસા – જીવઘાતાદિમાં ધર્મ માને છે તથા પરિગ્રહમાં આસક્ત એવા
વેષધારીને ગુરુ માને છે તે તો પ્રગટ – પ્રસિદ્ધ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
હવે કોઈ કહે છે કે ‘‘વ્યંતરાદિ દેવ લક્ષ્મી આપે છે – ઉપકાર કરે
છે, તો તેઓનું પૂજન – વંદન કરવું કે નહિ?’ તેનો ઉત્તર કહે છેઃ –
ण य को वि देदि लच्छी ण को वि जीवस्स कुणदि उवयारं ।
उवयारं अवयारं कम्मं पि सुहासुहं कुणदि ।।३१९।।
न च कोऽपि ददाति लक्ष्मीं न कः अपि जीवस्य करोति उपकारम् ।
उपकारं अपकारं कर्म अपि शुभाशुभं करोति ।।३१९।।
અર્થઃ — આ જીવને કોઈ વ્યંતરાદિ દેવ લક્ષ્મી આપતો નથી,
કોઈ અન્ય ઉપકાર પણ કરતો નથી, પરંતુ માત્ર જીવનાં પૂર્વસંચિત
શુભાશુભ કર્મો જ ઉપકાર કે અપકાર કરે છે.
ભાવાર્થઃ — કોઈ એમ માને છે કે — ‘‘વ્યંતરાદિ દેવ અમને
લક્ષ્મી આપે છે – અમારો ઉપકાર કરે છે તેથી તેઓનું અમે પૂજન – વંદન
કરીએ છીએ,’’ પણ એ જ મિથ્યાબુદ્ધિ છે. પ્રથમ તો આ કાળમાં ‘કોઈ
વ્યંતરાદિ આપતો હોય’ એવું પ્રત્યક્ષ પોતે દેખ્યું નથી – ઉપકાર કરતો
દેખાતો નથી. જો એમ હોય તો તેને પૂજવાવાળા જ દરિદ્રી-દુઃખી – રોગી
શા માટે રહે? માટે તે વ્યર્થ કલ્પના કરે છે. વળી પરોક્ષરૂપ પણ એવો
નિયમરૂપ સંબંધ દેખાતો નથી કે જે પૂજે તેમને અવશ્ય ઉપકારાદિ થાય
જ છે; માત્ર આ મોહી જીવ નિરર્થક જ વિકલ્પ ઉપજાવે છે. પૂર્વસંચિત
શુભાશુભકર્મો છે તે જ આ જીવને સુખ, દુઃખ, ધન, દરિદ્રતા, જીવન,
મરણ કરે છે.
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૭૫