સમ્યક્ત્વગુણપ્રધાનનો આવો પણ અર્થ થાય છે કે – પચ્ચીસ મળદોષ
રહિત હોય, પોતાના નિઃશંકિતાદિ અને સંવેગાદિ ગુણો સહિત હોય
એવા સમ્યક્ત્વના ગુણોથી જે પ્રધાનપુરુષ હોય તે દેવેન્દ્રાદિ દ્વારા
પૂજનીય થાય છે – સ્વર્ગને પ્રાપ્ત થાય છે.
सम्माइट्ठी जीवो दुग्गदिहेदुं ण बंधदे कम्मं ।
जं बहुभवेसु बद्धं दुक्कम्मं तं पि णासेदि ।।३२७।।
सम्यग्दृष्टिर्जीवः दुर्गतिहेतुं न बध्नाति कर्म ।
यत् बहुभवेषु बद्धं दुष्कर्म तत् अपि नाशयति ।।३२७।।
અર્થઃ — સમ્યગ્દ્રષ્ટિજીવ દુર્ગતિના કારણરૂપ અશુભકર્મોને બાંધતો
નથી, પરંતુ પૂર્વે ઘણા ભવોમાં બાંધેલાં પાપકર્મોનો પણ નાશ કરે છે.
ભાવાર્થઃ – સમ્યગ્દ્રષ્ટિ મરણ કરીને પ્રથમ નરક વિનાનાં બાકીનાં
નરકોમાં જતો નથી, જ્યોતિષ, વ્યંતર અને ભવનવાસી દેવ થતો નથી,
સ્ત્રીપર્યાયમાં ઊપજતો નથી, પાંચ સ્થાવર, ત્રણ વિકલેન્દ્રિય (બે – ત્રણ
– ચાર ઇન્દ્રિયધારી), અસંજ્ઞી, નિગોદ, મ્લેચ્છ તથા કુભોગભૂમિમાં
ઊપજતો નથી; કારણ કે તેને અનંતાનુબંધીકષાયના ઉદયના અભાવથી
દુર્ગતિના કારણરૂપ કષાયોના સ્થાનકરૂપ પરિણામો થતા નથી. અહીં
તાત્પર્ય એ જાણવું કે – ત્રણ કાળ અને ત્રણ લોકમાં સમ્યગ્દર્શન સમાન
કલ્યાણરૂપ અન્ય કોઈ પદાર્થ નથી અને મિથ્યાદર્શન સમાન કોઈ શત્રુ
નથી, એટલા માટે શ્રી ગુરુનો ઉપદેશ છે કે પોતાના સર્વસ્વ ઉપાય
- ઉદ્યમ-યત્નથી પણ એક મિથ્યાત્વનો નાશ કરી સમ્યક્ત્વ અંગીકાર કરવું.
એ પ્રમાણે ગૃહસ્થ-ધર્મના બાર ભેદોમાં સમ્યક્ત્વ – સહિતપણારૂપ પ્રથમ
ભેદનું નિરૂપણ કર્યું.
હવે પ્રતિમાના અગિયાર ભેદ છે તેનું સ્વરૂપ કહે છે. ત્યાં પ્રથમ
જ દાર્શનિક શ્રાવકનું સ્વરૂપ કહે છેઃ —
बहुतससमण्णिदं जं मज्जं मंसादि णिंदिदिं दव्वं ।
जो ण य सेवदि णियमा सो दंसणसावओ होदि ।।३२८।।
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૭૯